تاریخ سند: 10 بهمن 1357
متن سند:
گزارش نوبه ای اطلاعاتی شماره 53 مدت دوره از 0001 10 /11 /1357 تا 2400 10 /11 /1357 مدرک مورد مراجعه ـ گزارشهای فرمانداریهای نظامی یازده گانه و اطلاعیه های رسیده از منابع خبری (پس از بهره برداری معدوم گردد) 1ـ وضعیت گروههای مخالف الف ـ مناطق با فعالیت شدید (1) تهران ـ ساعت 0700 اخلالگران به منزل ستوان یکم مصطفی علییاری واقع در خیابان حشمت الدوله (آدرس منزل معلوم) حمله و ماشین ویرا آتش کشیدند.ـ ساعت 0755 حدود 1500 تا 2000 نفر از افزارمندان سازمان صنایع نظامی واقع در خیابان فرح آباد محل کار را ترک و همگی اعم از زن و مرد در حالیکه پلاکاردها و همچنین عکسهائی در دست داشتند ضمن دادن شعار «ما پرسنل نظامی هستیم، منتظر خمینی هستیم» بسوی میدان ژاله در حرکت بودند.
ـ روز جاری عده ای از اخلالگران که از اصفهان جهت استقبال خمینی بتهران آمدند در حال حاضر در حسینیه اصفهانیها خیابان ری کوچه آب منگل جنب پمپ بمردم طرز تهیه کوکتل مولوتف را آموزش میدهند.
ـ تعدادی فرستنده راه دور از شرکت مخابرات میدان سپه خارج و در بهشت زهرا بمنظور مخابره سخنرانی خمینی با سایر کشورها نصب و فرمانداری نظامی منطقه شهر ری موارد بالا را تائید و اطلاع داده است که دو روز متوالی است در بهشت زهرا شن ریزی و روسای مخابرات نیز آنتنی در آنجا نصب نمودند.
ضمنا در خواست یکنفر متخصص جهت تعیین نوع وسائل به بهشت زهرا را نموده اند.
ـ ساعت 1030 تعدادی از تظاهرکنندگان ضمن دادن شعار «ما پرسنل نظامی هستیم، منتظر خمینی هستیم» از خیابان شاهرضا بطرف پل چوبی حرکت، ضمنا پلاکاردهائی با خود حمل که در آن نوشته شده از ما عکس نگیرید.
ـ در ساعت 0900 عده ای از اخلالگران در مقابل دبیرستان البرز اجتماع و بعد از مدتی بین آنها مشاجره و دو دستگی (مارکسیست ها و اسلامی ها) ایجاد و کار به زد و خورد انجامید که با مداخله فرمانداری نظامی متفرق شدند.
ـ ساعت 1015 اخلالگران نرده های اطراف میدان 24 اسفند را بوسط خیابانها آورده و آتش زدند که این عمل باعث منع عبور و مرور وسائط نقلیه گردید.
ـ در ساعت 1030 پرسنل کارخانجات صنایع نظامی واقع در میدان سپه شروع بتظاهرات ضد ملی در داخل کارخانجات نموده و ضمن دادن شعار پشتیبانی خود را از آیت اله خمینی اعلام داشتند.
ـ ساعت 1300 تعداد زیادی از تظاهر کنندگان در مسیر خیابان آیزنهاور بطرف فرودگاه مهرآباد در حرکت و احتمالاً قصد حمله به فرودگاه مهرآباد را داشته اند.
ـ ساعت 1245 کارخانه آبجوسازی آرگو واقع در جاده قدیم کرج سرآسیاب مهرآباد توسط اخلالگران به آتش کشیده شد.
ـ ساعت 1400 پاسبان رمضان مؤذنی در مقابل دانشگاه وسیله خرابکاران مجروح و جنگ افزار و یکدستگاه بیسیم همراه وی بسرقت رفته است.
1 ـ در ساعت 1530 در میدان 24 اسفند تظاهرات شدیدی بر پا شده و بصورت دسته های 5 الی 6 هزار نفری بطور جداگانه ای در حال حرکت بوده شعارهای ضد ملی میدادند.
2 ـ ساعت 1330 حدود 000 /20 نفر از ساکنان قلعه بد نام جنوب شهر بعلت بآتش کشیدن محل یاد شده با گریه و زاری در خیابان براه افتادند.
3 ـ در ساعت 1030 روز جاری تعدادی از کارمندان سازمان امور استخدامی کشور واقع در خیابان آبان شمالی ضمن مضروب کردن مدیر کل این سازمان عکسهای کد 66 را پائین آوردند.
(2) استان کردستان ـ ساعت 0215 یکنفر از درجه داران لشگر 28 سنندج ضمن گشت به اتومبیلی که 6 نفر سرنشین داشته مظنون شد.
پس از بازرسی یک قبضه اسلحه کمری لاما کشف و به کلانتری اعزام و پس از بازرسی دقیق 13 قبضه دیگر باضافه 104 تیر فشنگ کشف و به لشگر مزبور تحویل گردید.
(3) استان اصفهان ـ تعداد 150 نفر از پرسنل هوائی (همافر و درجه دار) از میدان تمرین الکترونیکی انارک و گروه پدافند هوائی هاشم آباد در شهر نائین با لباس نظامی دست به تظاهرات و راه پیمائی زدند.
4 (4) استان خراسان ـ روز جاری آیت اله شیرازی طی اعلامیه ای در مشهد تعطیل عمومی اعلام نمود.
5 ـ بگزارش گروهان اسفراین حدود یک هفته است که مردم اسفراین نیروهای انتظامی (شهربانی و ژاندارمری) و خانواده آنان را تهدید به مرگ نموده و میکوشند با مامورین شهربانی درگیر شوند و قرار است در فرصت مناسب به ژاندارمری و شهربانی حمله نموده و آنان را خلع سلاح کرده و کنترل شهر را شخصا عهده دار گردند.
ضمنا پرسنل انتظامی و خانواده آنان از اینکه تأمین جانی ندارند شدیدا ناراحت میباشند.
(5) استان همدان ـ ساعت 1200 سرپاسبان محسن بیگلربیگی پاس کلانتری میدان سهوا مبادرت به تیراندازی نمود که در نتیجه سرپاسبان یکم محمود ملوکی مورد اصابت گلوله قرار گرفته و فوت نموده است.
ضمنا خود سرپاسبان بیگلربیگی نیز مجروح گردیده است.
ـ استوار یکم شهربانی بنام بلوچی در همدان مورد اصابت گلوله واقع و فوت نموده است.
ـ استوار یکم زندی مأمور بهداری شهربانی همدان مورد اصابت گلوله واقع و مجروح گردیده است.
(6) استان آذربایجان غربی ـ از داخل پیکان یکنفر از اهالی خوی (نام معلوم) تعدادی اوراق و کتاب مضره وسیله مأمورین ژاندارمری کشف و به ساواک تحویل گردید.
(شایع است سرنشین پیکان برادرزاده سرلشگر عبدالعلی هومان میباشد) ـ از بدو انتصاب سپهبد جعفر صانعی به فرمانداری نظامی آذربایجان غربی تاکنون حدود 26 قبضه اسلحه کمری و مقادیر زیادی فشنگهای مربوطه کشف گردیده است.
(7) استان گیلان ـ در رشت عده ای اخلالگر یکنفر مأمور شهربانی (نام معلوم) را مضروب و اسلحه کمری وی را بسرقت بردند.
(8) استان آذربایجان شرقی ـ ساعت 1320 ستوانسوم محمدعلی کربلائی زاده و یکنفر پاسبان (نام معلوم) در تبریز مورد حمله مهاجمین واقع که افسر مزبور فوت و پاسبان یاد شده نیز مجروح و به بیمارستان اعزام گردیده است.
6 ب ـ مناطق با فعالیت متوسط (1) استان مرکزی ـ در قزوین اجتماع دو هزار نفری در مسجد شاه [تشکیل] و بدون راه پیمائی و بدون درگیری بدستور مأمورین متفرق شدند.
ـ ساعت 1000 حدود 50 هزار نفر از محصلین، فرهنگیان، زنان، کسبه و روستائیان شهر ساوه در حالیکه پلاکاردها و عسکهائی با خود حمل میکردند بتظاهرات ملی پرداختند.
ـ فرمانداری نظامی قزوین اعلام نمود اخیرا عده ای در حدود 250 نفر خرابکار حرفه ای مأمور آتش زدن تأسیسات گردیده و در شهرها میگردند.
لازم است ضمن در جریان گذاردن روحانیون و مأمورین از اجرای مقاصد آنان جلوگیری شود.
(2) استان خوزستان ـ روز جاری بازار و مراکز تجاری شهر آبادان تعطیل و در سایر خیابانها فقط 20% مغازه ها باز بودند.
ادارات، سازمانها و کارخانجات دولتی و غیر دولتی همچنان تعطیل بود.
پ ـ مناطق با فعالیت کم استان فارس ـ در چند روز اخیر وضعیت شهر کازرون نسبتا آرام بود و چماقداران موجبات ناراحتی اهالی را فراهم نمودند و عناصر اخلالگر با ایجاد راه بندان مصنوعی و آتش زدن لاستیک اختلالاتی در امر ترافیک این شهر بوجود آوردند.
2ـ عملیات گروههای مخالف الف ـ استعداد و گسترش عقب افتادن تاریخ ورود خمینی به کشور، عکس العمل گروههای مخالف بویژه روحانیون و نیز تسلیح تعدادی از اخلالگران سبب تقویت و توسعه همبستگی مخالفین گردیده است.
7 ب ـ تاکتیک و جنگ افزارهای جدید رهبران گروههای مخالف همچنان با پخش اعلامیه های مضره و تبلیغات کاذب در زمینه تحبیب نظامیان سعی نمودند نظر ارتشیان را بسوی خود جلب نمایند.
3ـ سایر عناصر اطلاعاتی الف ـ هویت گروههای مخالف ـ تغییری داده نشده است.
ب ـ تلفات ارتشی غیر ارتشی نام شهر کشته زخمی کشته زخمی تهران ـــ 1 ـــ 1 همدان 1 1 ـــ ـــ رش ــــ 1 ـــ ـــ پ ـ تهدیدات حملات اخلالگران به پرسنل ن ـ م ـ ش و آتش زدن تأسیسات و تهدید تلفنی و جستجوی بدنی بمنظور شناسائی آنان همچنان ادامه دارد.
ت ـ روحیه مبهم بودن تاریخ مراجعت خمینی به ایران، کشته شدن عده ای از اخلالگران در روزهای 8 و 9 /11 /1357 خشم مخالفین را پیش از پیش برانگیخته است.
8 ث ـ فعالیتهای ممانعتی جدید مخالفین با سوزاندن لاستیک و استفاده از خودروها راه بندان مصنوعی ایجاد و اختلالاتی در امر ترافیک بوجود آوردند.
ج ـ تاسیسات اداری و پشتیبانی ـ تغییر نداشته است.
4ـ ضد اطلاعات الف ـ اقدامات اطلاعاتی ـ شناسائی پرسنل ن ـ م ـ ش و جستجوی بدنی آنان بمنظور ایجاد رعب و وحشت و رساندن آسیب بآنان ادامه دارد.
ب ـ تبلیغات براندازی پخش اعلامیه و نشر اکاذیب و شایعات کذب و خلاف واقع در جراید کشور کما فی السابق ادامه دارد.
پ ـ شایعات ـ شایع است از طرف آیت اله خمینی دستور داده شده که اشخاصی که سن آنان کمتر از 30 سال است و خدمت وظیفه را انجام داده اند جهت ثبت نام و تشکیل ارتش جمهوری اسلامی مراجعه نمایند.
(محل نامشخص) ـ در مراجعت آیت اله خمینی به ایران احتمالاً یکصد نفر در لباس روحانیت و مسلح از کشور شوروی نیز همراه ایشان وارد ایران خواهند شد.
ـ شایع است در روز جاری عده ای از اخلالگران شعارهائی تهیه نموده مبنی بر اینکه افسران، همافران و درجه داران نیروی هوائی مجاهدین نظامی هستند و بخلق مسلمان پیوستند.
ـ شایع است مقادیری اسلحه از آستارا به قم وارد و توسط سرهنگ اخراجی میترا بین طلبه های قم توزیع گردیده (سرهنگ نامبرده از توده ای های اخراجی است) این افسر احتمالاً با یک افسر (نامشخص) در تسلیحات ارتش رابطه دارد.
ـ در قزوین شایعات زیادی در مورد ورود و پخش اسلحه در منطقه وجود دارد.
5ـ امکانات گروههای مخالف بطور کلی بانگیزه رفتار مسالمت آمیز مأمورین فرمانداری نظامی، درج مطالب خلاف واقع در جراید باعث تجری اخلالگران گردیده است.
6ـ اخباریکه در گزارش روزهای پیش نوشته نشده است.
ـ در 9 /11 /1357 سه نفر سرباز اعزام به بجنورد مامور به شهربانی گرگان (اسامی معلوم) با همراه داشتن سه قبضه تفنگ (ژ ـ 3 و 240 تیر فشنگ مبادرت به فرار نمودند.
ـ در 9 /11 /1357 شب هنگام یک خودرو روباز حین عبور از جلو ژاندارمری یک رگبار مسلسل به قرارگاه تیراندازی نموده که در نتیجه یک سرباز بر اثر اصابت گلوله مجروح گردیده است.
ـ ساعت 0800 09 /11 /1357 سرهنگ آذر برزین، سرتیپ فیروزی و سرتیپ امینی افشار در اصفهان در چهارراه آپادانا این شهر پس از پیاده شدن از یک اتومبیل سواری بجمع اجتماعاتی که بتظاهرات مشغول بودند پیوستند.
9 ـ در 9 /11 /1357 اعلامیه هائی بنام درجه داران ن ـ د ـ ش بندرعباس تحت عنوان همبستگی آنان با انقلاب خلق در مناطق مسکونی سازمانی پخش شده است که در آن ضمن محکوم کردن ضد اطلاعات از آنان بعنوان ساواک ارتش یاد کردند.
7ـ تجزیه و تحلیل بطور کلی فعالیتهای اخلالگرانه مخالفین در این دوره نسبت به دوره قبل نسبتا کاهش یافته لکن در پاره ای از نقاط پایتخت و بعضی از شهرستانها تظاهرات مخالفین بطور پراکنده ادامه داشت.
8ـ نتیجه بدنبال حمله مسلحانه خرابکاران به تأسیسات و ساختمان و پرسنل ستاد ژاندارمری و دفاع متقابل مامورین ژاندارمری که منجر به کشته و زخمی شدن عده ای از مخالفین گردید موجبات فراهم نمودن خشم آنان نسبت به پرسنل ن ـ م ـ ش شد و بنظر میرسد گروههای مخالف بمنظور انتقام جوئی و تهییج طبقات ساده لوح و جوانان در زمینه رویاروئی با مأمورین و پرسنل نیروهای انتظامی اقدامات وسیعی بعمل آورند بهمین سبب برای جلوگیری از حوادث احتمالی ناگوار پیش بینی های لازم و انجام اقدامات احتیاطی ضروری بنظر میرسد.
رئیس اداره سوم ستاد بزرگ ارتشتاران ـ سپهبد خواجه نوری بجای سرلشگر مکری گیرندگان 1ـ وزارت جنگ 2ـ ن ز ش (معاونت عملیات و اطلاعات) 3ـ ن ه ش (معاونت عملیات) 4ـ ن د ش (معاونت عملیات) 5ـ فرمانداری نظامی تهران و حومه 6ـ ژ ک ش (رکن 3) 7ـ ش ک ش (عملیات) 8ـ ساواک 9ـ سب 2 (ر ک) 10ـ سب 2 ف د (ا د) 11ـ سب 2 ف ه (دسک داخلی) 12ـ سب 2 (داد) 13ـ روابط عمومی سب
توضیحات سند:
* امروز (10 /11 /57) آیت الله طالقانی در پیامی به ارتشیان از آنان خواست به صف ملت بپیوندند.ایشان با یادآوری فرار گروههایی از نظامیان و نیز همبستگی کادرهایی از نیروی هوایی نوشتند : «مگر ندیدیم افسران و درجه داران نیروی هوایی در اصفهان و تهران و بعضی شهرها با صفوف چند هزار نفری خود به صفوف ملت پیوست و بانگ شعارهای مذهبی و ملی «به فرمان خمینی ز طاغوت گسستیم، به ملت پیوستیم» سر دادند.
چه شب تاریخی بود که همافران بعد از یک راهپیمایی طولانی که شهر را به لرزه در آوردند، جلوی خانه من گردهمایی بزرگی بر پا کرده و آن کلمات و عبارات شجاعت آمیز و تائبانه را چون حرّ بن یزید ریاحی طی قطع نامه خود به ملت ایران و جهانیان تقدیم کردند.
» و یاد آور شدند : «بار دیگر...
می خواهیم که [ارتشیان] همه همت و کوشش خود را جهت یکپارچگی و در خدمت به ملت به کار گیرند.
مبادا عمل چند فرمانده از خدا بی خبر خائن فاسد، مخل به راه و هدف مقدسشان واقع گردد.
» (اسناد انقلاب اسلامی، ج 2، صص 651 تا 654) 1ـ خبری در مطبوعات منعکس شد که شاید منظور از آن همین حادثه باشد.
«یک پلیس موتور سوار بدون توجه به خواست مردم که راه را بسته بود، در خیابان آیزنهاور حرکت کرد.
وی چند لحظه بعد توسط گروهی محاصره شد و پس از خلع سلاح و کتک زدن او، موتورش را به آتش کشیدند.
اما چند روحانی به نجات پلیس شتافتند و وی را پس از آن که از زیر دست و پای مردم نجات دادند به یکی از ساختمانهای اطراف انتقال دادند.
» (اطلاعات، ش 15773، ص 2) 2ـ عمده اجتماعات امروز (10 /11 /57) تهران در مقابل دانشگاه تهران و خیابانهای اطراف بود ؛ علت آن نیز ادامه تحصن روحانیون در مسجد دانشگاه تهران و حمایت مردم از آنان بود.
«خیابانهایی که به میدان 24 اسفند و دانشگاه تهران منتهی می شود توسط مردم بسته شده بود و عبور و مرور در آنها صورت نمی گرفت.
رو به روی ستاد ژاندارمری نیز ماموران مسلح و خودروهای ارتش و چند تانک مستقر بود و از عبور افراد در مقابل ستاد جلوگیری می کردند...
بعد از ظهر تا پاسی از شب شعله های آتش و دود که ناشی از آتش زدن لاستیک بود در اطراف میدان 24 اسفند و خیابانهای مجاور آن به چشم می خورد.
تعدادی کامیون نیز مشغول تخلیه «لاستیک بودند و گروهی آنها را شعله ور می ساختند.
» (اطلاعات، ش 15773، ص 2) 3ـ «یکی از شاهدان عینی آتش سوزی روز دوشنبه می گفت : «مردم در آتش سوزی دخالتی نداشتند.
من با یاری دوستانم یکی از عاملان حادثه دیروز را در حین عمل دستگیر کردیم و کارتی از جیب وی بیرون افتاد که نشان می داد از ماموران ساواک است.
به گفته شاهدان عینی عکاسهایی هم که قصد عکسبرداری از صحنه ها را داشته اند مورد حمله و تهاجم آنها قرار می گرفتند.
» (آیندگان، ش 3277، ص 3) 4ـ «عصر امروز (10 /11 /57) 15 هزار نفر از طبقات مختلف مردم نایین تظاهرات و راهپیمایی کردند و روحانیون این شهر در پیشاپیش تظاهرکنندگان حرکت می کردند.
تظاهرکنندگان اسامی چند خیابان و مدرسه را تغییر دادند.
» (اطلاعات، ش 15773، ص 13) 5ـ به دنبال تحصن روحانیان در مسجد دانشگاه تهران، روحانیان مشهد نیز دست به تحصن زدند.
صحن امام خمینی آستان قدس محل این تحصن بود.
در پی این اقدام گروههای مختلف همبستگی خود را با تحصن و اعتراض روحانیان مشهد اعلام کردند ؛ از جمله جامعه دانشگاهیان، جامعه پزشکان و جامعه فرهنگیان، قضات دادگستری، وکلا، کارگران کارخانه ها و بانکهای پارس و سپه و اصناف.
(انقلاب اسلامی مردم مشهد، ص 156) امروز (10 /11 /57) جامعه دانشگاهیان مشهد از باشگاه دانشگاه تا محل تحصن راهپیمایی کردند و در مسیر به نظامیان گل دادند.
(همان) ساعت دو بعداز ظهر نیز آقای هاشمی نژاد برای حاضران در محل تحصن سخنرانی کرد.
(همان) روحانیون مشهد خواستار باز شدن فرودگاهها و بازگشت امام خمینی به وطن بودند.
6ـ امروز (10 /11 /57) «هزاران نفر از مردم تبریز ضمن راهپیمایی و تظاهرات پراکنده خواستار تشکیل حکومت اسلامی و بازگشت امام به وطن شدند.
یکی از گروههای تظاهر کننده با صدور قطع نامه ای خواستار استعفای نمایندگان تبریز در مجلسین شورای ملی و سنا شد.
یک مقام فرمانداری تبریز و حومه گفت که رفت و آمدهای مشکوک و اقدام به شناسایی افراد توسط عده ای در این شهر موجب تشنجاتی در بین گروههای مردم شده است و مامورین سعی دارند جلوی این رفت و آمدها را بگیرند.
» (اطلاعات، ش 15773، ص 3) 7ـ در ساعات پایانی امروز (10 /11 /57) دکتر مفتح عضو کمیته مرکزی استقبال از امام خمینی در گفت و گو با روزنامه آیندگان اعلام کرد که رهبر انقلاب بامداد روز پنجشنبه حدود 9 صبح در فرودگاه تهران خواهد بود.
«دکتر مفتح افزود توافقی بین مسئولان فرودگاه مهرآباد و شرکت ارفرانس به عمل آمده است که بر اساس آن هواپیمای ارفرانس اجازه فرود در فرودگاه مهرآباد گرفته است.
از همین رو ترتیبی داده شده است که هواپیمای حامل حضرت آیت الله العظمی خمینی حدود ساعت 9 بامداد در فرودگاه بر زمین بنشیند...
حضرت آیت الله العظمی خمینی به کمیته دستور داده است مراسم استقبال بسیار ساده و دور از تشریفات انجام شود.
» این منبع افزود که دولت ایران با درخواست ایر فرانس در مورد کسب اجازه برای پرواز هواپیمایی که امام خمینی را به تهران می آورد موافقت کرده است.
(آیندگان، ش 3277، ص 1) 8ـ روزنامه بورس درباره شمار شهیدان تهران در حادثه خونین هشتم بهمن در برابر ستاد ژاندارمری نوشت که تعداد کشته شدگان به 28 نفر رسیده است و تعداد مجروحین 141 نفر است.
(ش 4237، ص 16) 9ـ این خبر در میان اسناد روز هشتم بهمن آمده بود.
خبر روز هشتم بهمن به وقوع پیوست نه نهم.