موضوع: سفارت شوروى
تاریخ سند: 7 دی 1344
موضوع: سفارت شوروى
متن سند:
تاریخ: 7 /10 /44موضوع: سفارت شوروى
در تاریخ 2 /10 /44 طبق دعوتى که از طرف سفارت شوروى به عمل آمد تعدادى از رجال و اکثریت نمایندگان مجلسین در سفارت شوروى حضور یافته بودند.
در حدود ساعت 2000 موقعى که مدعوین از درب سفارت خارج مى‌شدند «ویکتوریا اوسپوف» دبیر دوم سفارت شوروى با حسین معتمدى نماینده مجلس شوراى ملى بطور خصوصى مذاکره مى‌نمودند و در این اثناء چون ساگینیان نماینده ارامنه نیز قصد خروج داشت توسط معتمدى به اوسپوف معرفى شد و اوسپوف دست ساگینیان را گرفت و پس از احوالپرسى و تعارفات معموله (معتمدى از درب خارج شده بود) از وى سئوال کرد که آیا شما تحصیلات اقتصادى دارید؟ و نامبرده جواب مثبت داد و اوسپوف افزود من میل دارم شما را ملاقات کنم و راجع به این رشته با هم قدرى صحبت کنیم. (در این هنگام دو نفر دیگر از اعضاء سفارت که یکى روس و دیگرى وسکانیان که ارمنى مى‌باشد به اوسپوف و ساگینیان نزدیک شدند). ساگینیان به اوسپوف اظهار داشت شما فارسى را خیلى خوب یاد گرفته‌اید و صحبت مى‌کنید و اوسپوف پاسخ داد من فارسى را در شوروى یاد گرفته‌ام.
اوسپوف از ساگینیان سئوال کرد که عضو کدامیک از کمیسیونهاى مجلس شوراى ملى مى‌باشید و نامبرده پاسخ داد عضو کمیسیون استخدام و عرایض. اوسپوف نظر ساگینیان را در مورد لایحه جدید قانون استخدام سئوال نمود و گفت آیا تا نوروز آینده این قانون به تصویب مى‌رسد یا خیر و ساگینیان جواب داد ممکن است کارش تمام شود و اوسپوف افزود باید دولت پول اضافى براى این کار داشته باشد در صورتى که حالیه ندارد.
سپس اوسپوف به ساگینیان گفت آیا ممکن است ما یکدیگر را بعداً ملاقات نمائیم و ساگینیان پاسخ مثبت داد و در این موقع اوسپوف کارت خود را به ساگینیان داد و ساگینیان نیز کارت خود را به مشارالیه داده و قرار شد بعد از ششم ژانویه (16 /10 /44) قبلاً به وسیله تلفن با یکدیگر تماس گرفته و بعد قرار ملاقات بگذارند.
تلفن اوسپوف که روى کارتش نوشته شده 44901 مى‌باشد.
موقعى که ساگینیان با اوسپوف خداحافظى کرد و ساگینیان تا نزدیک درب خروج سفارت ساگینیان را بدرقه کرد و به نامبرده گفت من به کلوپ ارامنه زیاد مى‌روم ولى تعجب مى‌کنم که چرا شما را در آنجا نمى‌بینم و پس از پاره‌اى مذاکرات دیگر به ساگینیان اظهار نمود من مى‌توانم براى شما خدمتى انجام دهم و هر که را شما معرفى کنید با بورس مجانى بفرستم در دانشگاه «لومومبا» درس بخواند و بعد قرار شد نامبردگان یکدیگر را در کلوپ ارامنه ملاقات نمایند.
نظریه رهبر عملیات
پس از مدتى براى اولین مرتبه از ساگینیان دعوت شده بود در ضیافت سفارت شوروى شرکت نماید و در آن جلسه توسط یکى از اعضاء سفارت به وى پیشنهاد شد اقداماتى به منظور تسهیل مهاجرت ارامنه به روسیه شوروى فراهم سازد. حالیه از مصاحبه وزیر پاکشى اوسپوف چنین استنباط مى‌شود که با توجه به تحریکات اخیر سیاستهاى خاص بمنظور ناراضى ساختن کارمندان دولت سیاست شوروى نیز بى‌خبر از موضوع نبود و در واقع مراقب اوضاع ایران مى‌باشد.
نکته جالب توجه آنکه رشته تحصیلى ساگینیان برخلاف تصور اکثریت قریب به اتفاق دوستان و آشنایان وى که گمان مى‌کند چون وکیل دادگسترى است در رشته قضائى تحصیل نموده رشته اقتصاد بوده و جاى تعجب است که چگونه اوسپوف از این جریان مطلع بوده است. موضوع دیگر مراجعه و تردد دوسکانیان در کلوپ ارامنه مى‌باشد و شایسته است کلوپ مزبور که مرکز عناصر ناراضى مى‌باشد دائماً تحت مراقبت ساواک قرار داشته باشد.
ضمناً از چندى قبل اطلاعاتى از منابع مختلف بدست آمده مبنى براینکه عوامل شوروى در تهران به منظور انجام مقاصد خاص خود با عده‌اى از نمایندگان مجلس شوراى ملى ارتباط‌هائى برقرار ساخته‌اند و احتمال مى‌رود که معتمدى نماینده مجلس نیز از جمله همین افراد باشد.
محترماً در صورت... اطلاعیه تهیه شود مستقیماً جهت استحضار مدیریت کل اداره هشتم و ساواک تهران ارسال گردد.
گیرندگان: مدیریت کل اداره هشتم جهت استحضار و هرگونه اقدام مقتضى.
تعداد نسخه: ریاست ساواک استان مرکزى جهت اطلاع و اعلام چگونگى و مشخصات کامل وسکانیان.