موضوع: اعلامیه نهضت آزادی و فعالیت‌های دانشجویان و جبهه ملی
تاریخ سند: 23 آذر 1342
موضوع: اعلامیه نهضت آزادی و فعالیت‌های دانشجویان و جبهه ملی
متن سند:
تاریخ:23 /9 /1342موضوع: اعلامیه نهضت آزادی و فعالیت‌های دانشجویان و جبهه ملی
به دنبال خبر زدوخورد و اعتصاب در تبریز1 که آقای فصیحی واعظ قبلاً این خبر را انتشار داده بود، اعلامیه‌های «اصناف تهران» و «نهضت آزادی ایران» در بین مردم پخش گردیده است که از هردو نمونه به پیوست تقدیم است.
به‌طوری‌که آقایان جاودانی، اعظم فرزانه و دادستان اظهار می‌داشتند، دانشجویان به واسطه دستگیری آقایان فرهودی، قاسمیان، افتخاری و صابر همیشگی ناراحت هستند و این موضوع سایر جریانات را تحت‌الشعاع2 قرار داده و افکار دانشجویان را مشغول داشته است.
چنان‌که مرتباً جلسات خصوصی جهت شور و گرفتن تصمیم درباره پیدا کردن راه‌حلی برای آزادی آنان به‌طور بسیار محرمانه تشکیل می‌دهند و چنانچه تا چند روز دیگر دانشکده و سازمان تصمیمی اتخاذ ننمایند، دست به اعتصاب بی‌سر و صدایی (اعتصاب غذا، تحصن در اطاق رئیس دانشکده) خواهند زد.
آقای اثناعشری و فصیحی درباره وضع علما و ادامه مبارزات می‌گفتند با استفاده از اعیادی که در پیش است همچنین استفاده از مجالس متعددی که در اواخر ماه شعبان و طول ماه رمضان تشکیل می‌شود، با روش صحیح‌تر و رهبری بهتری باید مردم را در جریان گذاشت و به‌طوری‌که توافق به عمل آورده‌اند، در تمام مراکز استان‌ها به‌طورکلی و یک مرتبه در چند نقطه سخنرانی‌هایی گذاشته خواهد شد.
به‌طوری‌که استنباط کردم سعی خواهد شد که اگر در یک نقطه مخالفتی از ناحیه مأمورین به عمل آید و یا یکی از وعاظ توقیف شود بلافاصله دیگری روش او را ادامه بدهد و چون در طی ماه‌های صفر و محرم گذشته عده‌ای از روحانیون و طلاب که به شهرستان‌های مختلف برای ایراد سخنرانی و وعظ رفته بودند، در بازگشت گفته‌اند که در همان روزهای اول از طریق شهربانی و سازمان به آن‌ها ابلاغ شد که اگر مطالب برعلیه دستگاه و مخالف امنیت بگویید توقیف خواهید شد، علی‌هذا اینک تصمیم گرفتند برای آنکه اولاً جلوی آن‌ها در اولین وهله گرفته نشود تا بتوانند کم‌کم منظور خود را به مردم اعلام نمایند، مطالب را به‌طور کنایه در منابر اظهار و با مردم جلسات خصوصی تشکیل و اظهارات خود را به‌طور اکمل در این جلسات بیان نمایند و پس از اینکه اهالی را روشن نموده و منظور خود را به آنان گفتند به‌طور علنی مبارزه را شروع کنند و حداکثر استفاده را بدین نحو برده و تبلیغات دستگاه‌های دولتی که به نظر آنان پوچ است، به مردم گوشزد نمایند و ملت را در جریان امر بگذارند، تا حدی مردم را به علماء مخالف دستگاه‌های دولتی آشنا سازند.
آقای فصیحی می‌گفت اخیراً دستگاه با فعالیت بی‌نظیری اقدام به جلب‌توجه بعضی از روحانیون و طلاب نموده و برای خنثی نمودن این عمل تصمیماتی گرفته‌اند.
آقای محمود اردکانیان اظهار می‌داشت که تا آنجا که ما سراغ داریم روحیه مردم در مبارزه علیه دستگاه به‌هیچ‌وجه خراب نشده و نیست و اگر ما مقایسه‌ای بین 28 مرداد و دوره بعد از آن با 6 بهمن، یعنی روز رفراندوم، بکنیم با توجه به این مسئله که در 28 مرداد رسماً یک حکومت ملی سقوط کرد و احساسات ملی عده‌ای که درک می‌کردند جریحه‌دار شد و با رفراندوم که یک توده بزرگ مملکت ما به تحریک ظاهری در آمد و اگر بگوییم عمق عمل در 28 مرداد یک متر بوده، در اینجا صد برابر آن بوده است، باید اذعان کرد که مردم خوب فعالیت کرده و می‌کنند و باوجود اینکه فشار صد برابر آن زمان است و تهدید و قتل درنهایت شدت خود می‌باشد، نه‌تنها روحیه مردم در این مبارزه بد نیست بلکه با در نظر گرفتن تثبیت3 وضع خارجی ایران تا حدی جالب توجه و درخور مطالعه نیز می‌باشد.
نامبرده عمل جبهه ملی را که رسماً در اول کار کنار نشسته بود، صحیح نمی‌دانست و می‌گفت سران جبهه آن طوری که ما مشاهده کرده‌ایم، گویا مجدداً قصد دارند وارد عمل بشوند. روی همین اصل در 16 آذرماه در تهران اعلامیه‌ای داده‌اند و گویا پیام دانشجویان را نیز با سبک جدیدی منتشر کرده‌اند.
به‌طورکلی امروز مرکزیت عده‌ای از علما، خانه آقای میلانی است و ایشان نه‌تنها در خراسان برای کارها و رهبری مخالفین شدیداً فعالیت دارند بلکه در همه نقاط ایران به‌وسیله بازرگانان و افراد خصوصی که به مشهد به‌عنوان سفر و زیارت می‌آیند، با ایشان تماس گرفته و از ایشان کسب دستور می‌کنند.
1. فصیحی احضار شود. یک نسخه از این اطلاعیه روی پرونده او بگذارید.
2. محمود اردکانیان چه سابقه‌ای دارد؟ ضمیمه و ارائه شود.
3. اثناعشری کیست، چه سابقه‌ای دارد؟ ضمیمه و ارائه
4. این مأمور اسامی مخالفینی را که می‌خواهند در منابر مخالفت کنند ندارد؟ از او بخواهید.
14 /10 /42
توضیحات سند:
1. اعتصاب در تبریز: باوجود اختناق شدید و دامنه‌داری که پس از قیام خونین 15 خرداد در تبریز و سایر شهرهای کشور حکمفرما بود، مبارزات انقلابی و مردمی در تبریز با شدت هرچه تمام‌تر ادامه یافت و روحانیون به‌عنوان پرچم‌داران این حرکت، با روشنگری‌های خود مردم را از قانون‌شکنی‌ها و جنایات رژیم آگاه می‌ساختند. به دنبال این تحرکات در تبریز، دستگاه حاکم در پی سرکوبی اعتراضات برمی‌آید و ده‌ها نفر از علما و گویندگان اسلامی این شهر را در شامگاه 13 آذرماه 1342 دستگیر و به پادگان و زندان لشکر زرهی تهران منتقل می‌کند. ازجمله افرادی که دستگیر شده‌اند عبارتند از آیت‌الله قاضی طباطبایی، حجت‌الاسلام سید احمد خسروشاهی، حجت‌الاسلام آقای انزابی، حجت‌الاسلام آقای وحدت اهری، حجت‌الاسلام آقای دروازه‌ای و حجت‌الاسلام آقای بنابی مراغه‌ای. پس از این اقدامات رژیم، اهالی غیور تبریز به اعتصاب دست زده و بازارها و دکاکین را تعطیل کردند که این اعتصاب تا چهار روز ادامه داشت. دولت به منظور سرکوب اعتصاب‌کنندگان، در شهر حکومت نظامی اعلام و عده‌ای از مردم را بازداشت کرد. (روحانی، سید حمید، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1361)خبر اعتصاب و برخورد رژیم با مردم به زودی به سایر مناطق کشور رسید و باعث تشدید و تحریک اقدامات انقلابی و اعتراضی در بین گروه‌ها و اقشار مختلف شد. اعلامیه‌های مذکور در این گزارش نیز در پی همین جریانات و له قیام مردم تبریز منتشر گردید. در قسمتی از اعلامیه نهضت آزادی با عنوان «آفرینندگان مشروطه برضد استعمار بپاخاستند» آمده است «همان مشت درشتی که دیروز از آستین ستارخان‌ها به درآمد و کاخ استبداد محمدعلی شاهی را برهم زد، امروز در آذربایجان گرامی گره شد و بر سینه اهریمنی دیکتاتور فرومایه‌ترین امپریالیسم انگلیسی کوبید. چند روز است که آذربایجان آزاده و استبداد شکن جنبش مقاومت ضداستعماری ملت ما را گرم کرده و علماء مجاهدش با نطق‌های مذهبی و مردم شجاعش با اعتصاب چهارروزه قهر مقدسشان را علیه دیکتاتور و به‌عنوان اعتراض به مظالم و بی‌دینی استعمار انگلیس ابراز داشته‌اند...». در خاتمه این اعلامیه با خطاب قراردادن مردم ایران، از آنان دعوت می‌کنند تا «صفوف‌تان را منظم‌تر ساخته و جهادی همه‌جانبه، پیگیر، آتشین و بی‌امان برضد دیکتاتور و استعمار پیش گیرید. اتحاد، تشکل و نظم توأم با ایمان و بصیرت ما را به پیروزی می‌رساند.» تصویر این اعلامیه همراه با اعلامیه اصناف تهران در ضمائم موجود است.
2. در اصل: تحت و شعاع
3. در اصل: تبثیت