موضوع: مسافرت آقای دکتر نهاوندی
تاریخ سند: 6 آذر 1355
موضوع: مسافرت آقای دکتر نهاوندی
متن سند:
از: ﻫ تاریخ: 6 /9 /2535[1355]به: 342 شماره: 14440/ﻫ 3
موضوع: مسافرت آقای دکتر نهاوندی1
آقای دکتر نهاوندی رئیس دفتر علیاحضرت شهبانو ساعت 1630 مورخه 3 /9 /35 با هواپیمای اختصاصی به شیراز وارد گردیدند.
نظریه شنبه . برنامه ایشان به قرار زیر است. شام منزل دکتر قربان. نهار در ویلای شماره یک نمازی. شام شب بعد در ویلای دکتر فرپور. (خصوصی با دوستان). نهار جمعه 5 /9 /35 در منزل دکتر قربان. شام جمعه میهمان دکتر فرهنگ مهر رئیس دانشگاه پهلوی.
نظریه یکشنبه . 1. خبر صحت دارد. 2. در مورد نظریه شنبه تحقیقات ادامه دارد. مراتب به موقع به استحضار می‌رسد. نقاد
نظریه چهارشنبه . 1. نظریه یکشنبه مورد تأیید است. 2. آقای دکتر نهاوندی صبح روز 6 /8 /35 با هواپیما به تهران مراجعت نمودند.
نظریه 7ﻫ . نظری ندارد.
در پرونده کلاسه 7740 بایگانی شود. 26 /12 /35
توضیحات سند:
1. هوشنگ نهاوندی، فرزند علی‌اکبر در سال 1309 ﻫ ش در رشت به دنیا آمد، تحصیلات دانشگاهی را در رشته‌ی حقوق دانشگاه تهران آغاز کرد و پس از دریافت مدرک لیسانس به فرانسه رفت و در رشته اقتصاد دکترا گرفت. نهاوندی خواهرزاده دکتر فریدون کشاورز ـ عضو سابق رهبری حزب توده ـ بود و سوابق فعالیت‌های سیاسی او در فرانسه مبهم توصیف شده است. ساواک وی را مشکوک به داشتن فعالیت‌های کمونیستی دانسته است. با توجه به نقشی که نهاوندی بعدها در صحنه سیاسی و فرهنگی ایران ایفا نمود و ارتقای سریع او در هرم دیوانسالاری پهلوی، این نظر را کاملاً معقول می‌دانیم که او از همان زمان تحصیل در پاریس به ارتباط ویژه با سرویس‌های اطلاعاتی غرب کشیده شده باشد. سند بیوگرافیک ساواک، نامبرده را «به بهائی گری» منسوب کرده است. نهاوندی پس از بازگشت به ایران مدتی کارمند بانک اعتبارات بود و ترقی وی زمانی آغاز شد که حسنعلی منصور در دولت منوچهر اقبال به دبیر کلی شورای عالی اقتصاد و وزارت کار رسید. بدین ترتیب از مرداد ماه 1337 مشاغل عدیده‌ی نهاوندی آغاز شد:مشاور شورای عالی اقتصاد (مرداد 37ـ آبان 40)، مشاور عالی وزارت کار (آبان 38)، استاد دانشکده افسری (37ـ 40)، مشاور اقتصادی سفارت ایران در بروکسل (آبان 40 ـ آذر 42)، نایب رئیس نمایندگی ایران در اتحادیه‌ی اقتصادی اروپا (فروردین 41 ـ آذر 42)، عضویت هیئت مدیره باشگاه فردوسی (دی 42 ـ اردیبهشت 43)، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت معاملات خارجی (آذر ـ اسفند 42) و تدریس در دانشگاه تهران (از مهر 38)
هوشنگ نهاوندی از جمله عناصری بود که در چارچوب سناریوی نخبگان آمریکایی، فعالیت خود را آغاز کرد و در دولت حسنعلی منصور در رأس وزارت نوبنیاد آبادانی و مسکن قرار گرفت و این سمت را در دولت امیر عباس هویدا تا سال 1347 حفظ کرد. اسناد موجود در ساواک، هوشنگ نهاوندی را در این زمان از اعضای فعال باند آمریکایی جمشید آموزگار نشان می‌دهد. هوشنگ نهاوندی در سال 1347 به عنوان «آجودان کشوری» شاه منصوب شد و به جای امیر متقی، ریاست دانشگاه پهلوی (شیراز) را به دست گرفت. او در همین زمان عضو هیئت امنای دانشگاه مشهد نیز بود. در این دوران وی به عنوان یکی از چهره‌های علمی و فرهنگی رژیم پهلوی مطرح شد و پس از 3 سال ریاست بر دانشگاه شیراز، در رأس دانشگاه تهران قرار گرفت. هوشنگ نهاوندی در این زمان عضو هیئت امنای دانشگاه هنر (1352) و دانشگاه گیلان (1353) و عضو شورای عالی آموزش و پرورش (1351) بود.
اسناد ساواک عموماً از اختلافات نهاوندی با همکاران و رؤسای خود خبر می‌دهد که ناشی از مسائل مالی و جاه‌طلبی و تفرعن بیمارگونه اوست. هوشنگ نهاوندی در آبان 1353 به ریاست دفتر مخصوص فرح پهلوی منصوب شد. با آغاز امواج انقلاب اسلامی، نهاوندی در ارتباط فعال با برخی مقامات مؤثر آمریکا قرار گرفت. از جمله ریچارد هلمز ـ رئیس پیشین سیا ـ در سفر خرداد ماه 57 به تهران با وی ملاقات‌های خصوصی و پنهانی داشت. در نتیجه‌ی این ارتباطات، نهاوندی منادی تأسیس «جناح اندیشمندان» شد و سناریوی ضعیف و مضحکی را آغاز کرد. نهاوندی در دولت «آشتی ملی!» در رأس وزارت علوم و آموزش عالی قرار گرفت. وی به عنوان یکی از چهره‌های بدنام رژیم، در چارچوب عقب نشینی‌ها و مانورهای این رژیم در برابر امواج انقلاب اسلامی مردم ایران، در 15 /11 /57 دستگیر و زندانی شد و در اثنای حوادث 22 بهمن از زندان گریخت و به خارج از کشور فرار کرد. نهاوندی عضو تشکیلات فراماسونری بود و در لژهای : آفتاب، فارابی، شیراز، ژاندارک، بزرگ ایران، امیرکبیر، فروغی و... عضویت داشت.
رک: رجال عصر پهلوی؛ هوشنگ نهاوندی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1384