موضوع : شرکت دخانیات
تاریخ سند: 18 اردیبهشت 1348
موضوع : شرکت دخانیات
متن سند:
از : 20 ه 5 به : 327شماره : 34431 /20 ه گودرزی کارمند تدارکات دخانیات بطور خصوصی اظهار می داشت که علت تعویض تیمسار ارتشبد آریانا رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران بدین قرار بوده که در جلسه نظامی که در حضور شاهنشاه آریامهر تشکیل شده بود تیمسار آریانا اظهار می دارد چنانچه شاهنشاه اجازه فرمایند من دو روزه بغداد را توسط قوای نظامی تصرف می نمایم دیگر اجازه نمی دهم حکومت عراق بر علیه ایران به یاوه سرایی بپردازد.شاهنشاه از اظهارات آریانا ناراحت شده دستور برکناری وی را صادر می نماید گویا تیمسار آریانا فعلا زندانی می باشد.
توضیح منبع: گودرزی در سابق جزء فرقه دمکرات آذربایجان1 بوده تصور می رود اظهارات وی مقرون به صحت نباشد.
ش توضیح رهبر عملیات: این قبیل شایعات را اغلب افراد با سابق توده ای منتشر می نمایند چون نامبرده اظهارات خود را بطور خصوصی به منبع گفته است اقدام مستقیم باعث شناسایی منبع خواهد شد.
ش
توضیحات سند:
1ـ فرقه دمکرات آذربایجان این فرقه در سال 1324 ه ش توسط سیدجعفر پیشه وری و با حمایت مالی و معنوی شوروی تشکیل گردید.این حزب خواسته های خود را مبنی بر خودمختاری آذربایجان، به رسمیت شناختن زبان آذری و...
در یک بیانیه مشتمل بر یک مقدمه و 12 ماده اعلام کرد.
در آبان ماه 1324 حزب دمکرات توانست با قدرت اسلحه کنترل استان آذربایجان را بدست گیرد.
پیشه وری رهبر فرقه اگر چه از همان آغاز تشکیل فرقه مدعی بود خواسته های فرقه را در چارچوب سرحدات ایران مطرح و به «استقلال» ایران کاملاً علاقمند است، ولی در همان هنگام می نوشت که اگر حکومت تهران به فشارها و تهدیدات خود ادامه دهد، آذربایجان راه خود را جدا خواهد کرد.
این فرقه در واقع زمانی شکل گرفت که دولت شوروی به همراه دولت های متفق، علیه متحدین در جنگ جهانی دوم وارد ایران شده بودند و طبق توافق کنفرانس پتسدام دولتهای مذکور، متحد شده بودند که 6 ماه پس از پایان جنگ کلیه نیروهای نظامی خود را از خاک ایران خارج کنند، علیرغم آن که انگلیس به قصد خود عمل نمود، استالین از خروج نیروهای خود از ایران امتناع کرد.
به هر حال دولت ایران با حمایت دولتهای غربی موضوع را در سازمان ملل متحد مطرح کرد و شورویها نیز به خاطر وعده هایی که دولت قوام به آنها داده بود و نیز نگرانی از دخالت دولتهای غربی در جریان آذربایجان، نهایتا مجبور به تخلیه آذربایجان گردید.
در واقع فرقه دمکرات آذربایجان از یک سو حمایت مردم آذربایجان را به همراه خود نداشت و از سوی دیگر به دستور شوروی و بر اساس مصالح و منافع این کشور بدون مقاومت دستور عقب نشینی داد و سران فرقه (پیشه وری و غلام یحیی دانشیان) به شوروی فرار کردند.
برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به کتاب : استالینیسم و حزب توده ایران، الهه کولایی، ص 130 تا 142، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1376 ـ شرح احوال رجال : ج 2، ص 558