درباره: شیخ جهانبخش (محمد) تعمیرکاری بازگشت به 14874 ـ4 ـ 657 ـ 14/12/53
تاریخ سند: 30 اردیبهشت 1354
درباره: شیخ جهانبخش (محمد) تعمیرکاری بازگشت به 14874 ـ4 ـ 657 ـ 14/12/53
متن سند:
از: ساواک1 به: تیمسار ریاست شهربانی شماره:1280 /312 در اثر پژوهشخواهی نامبرده بالا به رأی مورخ 31 /5 /52 کمیسیون امنیت اجتماعی، حکم تبعید روحانی مذکور در دادگاه استان کرمانشاه فسخ گردیده است.مراتب جهت آگاهی اعلام میگردد.
ح رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ـ ارتشبد از طرف نصیری 30 /2 /54 مسئول بررسی ـ وثوقی رئیس بخش 312ـ رئیس اداره یکم عملیات و بررسی ـ عطارپور بایگانی شود 31 /2 /54
توضیحات سند:
1ـ سازمان اطلاعات و امنیت کشور با نام اختصاری «ساواک» در سال 1335 ش توسط 10 نفر از مستشاران آمریکایی مطابق سازمان اطلاعاتی و امنیتی آمریکا ایجاد شد; با این تفاوت که چون فعالیت خارجی ایران ناچیز بود سازمان مستقلی همچون «سیا» که عهده‌دار اطلاعات خارجی باشد به وجود نیامد بلکه مسئولیت اطلاعات خارجی و وظایف امنیت داخلی به عهده یک سازمان نهاده شد و نام آن را «سازمان اطلاعات و امنیت کشور» گذاردند.در واقع ساواک تلفیقی از دو سازمان «سیا» A) I.
C.) و اف.
بی.
آی A) B.
F.) بود.
تشکیلاتی که توسط مستشاران آمریکایی پایه‌ریزی شد متشکل از 11 بخش زیر بود: 1ـ رئیس ساواک؛ 2ـ معاون یکم (عملیاتی)؛ 3ـ معاون دوم (اداری)؛ 4ـ اداره‌کل یکم (امور اداری)؛ 5ـ اداره کل دوم (کسب اطلاعات خارجی)؛ 6ـ اداره کل سوم (امنیت کشور)؛ 7ـ اداره کل چهارم (حفاظت پرسنل و اسناد و اماکن)؛ 8ـ اداره کل پنجم (امور فنی)؛ 9ـ اداره کل ششم (امور مالی)؛ 10ـ اداره کل هفتم (بررسی اطلاعات خارجی)؛ 11ـ اداره کل هشتم (ضد جاسوسی).
در طول دوران 22 ساله ساواک چهار نفر براین سازمان ریاست کردند.
نخستین رئیس ساواک سپهبد تیمور بختیار بود که از بدو تأسیس ساواک تا اسفند 1339 ش براین‌سازمان فرمان راند و با قساوت و خشونت تمام به سرکوب مخالفان شاه پرداخت.
پس از او سرلشکر حسن پاکروان به سمت رئیس ساواک منصوب گردید و همزمان حسین فردوست با حفظ سمت رئیس دفتر ویژه اطلاعات به قائم مقامی ساواک گماشته شد و از سوی شاه اختیارات تام گرفت تا ساواک را تجدید سازمان کند.
حسین فردوست که تا فروردین 1350 ش قائم مقام ساواک بود مدعی است در امور عملیاتی این سازمان هیچ نقشی نداشته است و تنها به آموزش پرسنل و سازماندهی مجدد ساواک می‌پرداخته است و می‌گوید رئیسان ساواک نیز در امور سازماندهی و آموزش و حوزه کاری او هیچ دخالتی نداشتند.
دومین رئیس ساواک سرلشکر حسن پاکروان بود که بعد از قیام 15 خرداد 1342 ش شاه او را به دلیل غافلگیری ساواک از کار برکنار و سرلشکر نعمت‌الله نصیری را به جانشینی او منصوب کرد.
دوران فرماندهی نصیری برساواک که تا بهار 1357 ش ادامه یافت اوج فعالیت ساواک در دستگیری، شکنجه و سرکوب مخالفان رژیم است و این سازمان را به مخوف‌ترین و وحشتناکترین نهاد رژیم مبدل کرد.
با اوج‌گیری قیام مردم مسلمان ایران شاه مجبور شد مهره منفور و بدنام خود را در ساواک یعنی ارتشبد نصیری را برکنار و سپهبد ناصر مقدم را به جای او منصوب کرد.
اما پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57 به موجودیت ساواک و ریاست آن خاتمه داد.
حسین فردوست تاریخ ساواک را به 4 دوره تقسیم می‌کند : دوره نخست از تأسیس رسمی ساواک در اسفند 1335 تا برکناری تیمور بختیار از ریاست ساواک در اسفند 1339، این دوره را دوره ایجاد و راه‌اندازی ساواک توسط مستشاران آمریکا می‌داند.
دومین دوره را دوران قائم مقامی خود در ساواک از ابتدای سال 1340 ش تا فروردین 1350 ش می‌داند وی تحولات ساواک در این زمان را چنین برشمرده است: 1ـ تصفیه ساواک از هواداران تیمور بختیار و تبدیل آن به یک سازمان صد درصد وفادار 2ـ تبدیل ساواک به صورت یک سازمان منظم و آموزش دیده و نیز مرخص کردن محترمانه مستشاران آمریکایی و استخدام مربیان و استادان علاقمند اسرائیلی به جای آنان، به عقیده فردوست سومین دوره ساواک با خروج او از ساواک آغاز شد و این سازمان در بست در اختیار نصیری، سرلشکر علی معتضد و پرویز ثابتی قرار گرفت و به مرکز همه بند و بست‌های سیاسی و اوج شهرت و بدنامی رسید.
وی چهارمین دوره را دوره سقوط و زوال ساواک می‌داند که با برکناری نصیری شروع می‌شود.