تاریخ سند: 10 مرداد 1342
متن سند:
شماره: 444 گیرنده: مدیریت کل اداره سوم محترماً معروض می دارد در اجرای اوامر به آقایان روحانیونی که از ولایات به مرکز آمده بودند، وسیله ساواک تهران ابلاغ گردید به محل های اولیه سکونت خویش مراجعت نمایند و کلیه آقایان نیز حرکت کردند، منتهی پاره‌ای از آنها مثل آیت اله کمالوند مقیم خرم آباد برای زیارت مشهد رفته که پس از چند روز توقف، تهران آمده به خرم آباد عزیمت نماید.چون امکان دارد تا موقعی که سران آنها در تهران باشند پاره ای از آقایان مذکور برای اجرای برنامه خود، محرمانه مراجعت کرده و در حال اختفا به سر برند و تجمع آنها در محیط محرمانه باشد؛ علیهذا در صورتی که اولیای امور مصلحت بدانند، به آقایان آیات اله شریعتمداری .
نجفی .
میلانی که از این دستور مستثنی و ابلاغ نشده بود که حرکت نمایند، به نحو عاقلانه و در محیط مناسبی به وسیله دوستان و ایادی که دارند ابلاغ شود که آقایان مذکور هم به قم و مشهد مراجعت نمایند، زیرا بودن آنها با توجه به وضعیت حاضره در تهران دارای معایب زیر می باشد.
1 .
افراد وابسته به جبهه ملی .
مالکین ناراضی .
کارخانه داران .
بازاری های متعصب .
کاندیدای وکالت که با اوضاع حاضر از وکیل شده خویش مأیوس هستند و بالاخره ایادی ماجراجو تا موقعی که آقایان تهران باشند، آنها را راحت نگذارده، به وسایل مختلف در آنها نفوذ کرده، تحت تأثیر قرارشان می دهند و بالنتیجه امکان تجدید صحنه های سابق از قبیل تشکیل اجتماعات .
دادن اعلامیه .
سخنرانی علیه دولت و غیره می رود.
2 .
در جریان اخیر همه مردم فهمیدند که روحانیون منظور و هدف خاصی نداشته، بعلاوه آن قدرت روحانی که متصور بود دارا باشند، فاقد می باشند و چون خودشان هم به این اصل پی برده اند، برای تجدیدقوا و تأمین قدرت، روی منافع شخصی خواه ناخواه تا روزی که در تهران اقامت داشته باشند یکدیگر را از نزدیک ملاقات، در صدد کسب قدرت برخواهند آمد.
3 .
چنانچه در این مدت دیده شده، افرادی مانند آیت اله بهبهانی .
بنی صدرهمدانی .
آیت اله چهلستونی1 .
شیخ حسن تهرانی2 فرزند چهلستونی و چند نفر دیگر که ساکن تهران می باشند و از ابتدای امر اداره کننده و گرداننده فعالیت های مضره بوده، برای بسط نفوذ خود، اطراف آنها را گرفته به عناوین مختلف استفاده تبلیغاتی می نمایند؛ ولی وقتی پراکنده گردند، این جریانات خود به خود منتفی خواهد شد.
4 .
در جلساتی که آقایان در تهران تشکیل می دادند، افراد جوان معممی دیده می شدند که کمتر آقایان روحانیون آنها را می شناختند و همین افراد بودند که مانع سازش روحانیون شده، به نام از بین رفتن مذهب، سمپاشی می کردند؛ در صورتی که اگر آقایان به محل های خویش بروند، افراد مرموز ناشناس، موفق به ملاقات آنها نشده هر یک در محیط خود کلیه افراد معمم و روحانی مقیم محل خود را می شناسند.
5 .
جسته و گریخته شنیده می شود آقایان روحانیون قصد دارند علاوه بر پنج نفر روحانی طراز اول، عده ای از کاندیدهای خود را به مجلس شورای ملی بفرستند و چون انتخابات و اخذ آراء قریباً شروع می شود، بهتر است آقایان مجتمع نبوده، متفرق باشند و حتی گفته اند در صورت ضرورت انتخابات را تحریم خواهند کرد.
6 .
چون شایع است آقایان روحانیون تا موقعی که آیات اله خمینی.
قمی3.
محلاتی4 مرخص نشوند از تهران خارج نخواهند شد و به هر ترتیبی باشد وسیله خلاص آنها را فراهم خواهند کرد، همین موضوع باعث امیدواری و تقویت متعصبین گشته، می گویند در آتیه نزدیکی آقایان خمینی و سایر آقایان مرخص و همان قدرت و تجمعات سابق تجدید خواهد شد.
چند نفر ماجراجو و معمم هم به مردم می گویند اتهاماتی که به خمینی در باره داشتن ارتباط با خارجی‌ها5 زده بودند، تمام جعل و ساختگی بوده و اگر صحت می داشت، دولت آنها [را] محاکمه و یا تبعید می نمود.
عده ای هم این موضوع را باور کرده اند.
علیهذا در صورتی که مسئولین امور که در صدر واقع و به اوضاع و احوال سیاست روز و چگونگی جریانات وقوف کاملی دارند، مصلحت بدانند هرچه زودتر تکلیف محاکمه یا تبعید آقایان هم تعیین و به موقع اجرا گذارده شود، حسن اثر داشته از خیلی شایعات و امید به تجدید قدرت جلوگیری خواهد شد.
صدور هرگونه دستوری منوط به اوامر عالیست.
نشاط 10 /5 /41 آقای شهابی اکنون که آیات مزبور آزاد شده اند باید عکس العمل روحانیون و مردم را در برابر این آزادی مورد بررسی قرار داد آیا به تحریکات خود ادامه خواهند داد؟ آیا دست از تحریک برخواهد داشت؟ به هر صورت در این زمینه طرح نیازمندی اطلاعاتی تهیه فرمایند.
12 /5 آیت اله خمینی آزاد شده و عکس العمل مردم و روحانیون نیز در برابر این آزادی به اطلاع این بخش رسیده است.
فعلاً در پرونده تظاهرات 15 خرداد بایگانی شود.
13 /5
توضیحات سند:
1ـ آیت الله میرزا عبد الله سعید تهرانی (چهل ستونی) از علماء تراز اول تهران، در سال 1305 ق در تهران متولد شد و نزد علماء این شهر، چون مرحوم آقای شیخ علی نوری، میرزا سید محمد تنکابنی، حاج شیخ مسیح طالقانی، میرزا هاشم شفتی، آقای حاج آقا بزرگ ساوجی، آقا شیخ باقر معزالدوله تلمذ نمود.ایشان در سال 1330 ق در مراجعت از مکه معظمه به نجف، در آن سامان رحل اقامت افکند و از محضر مرحوم آیت اللّه نائینی، آیت‌اللّه شریعت، آیت اللّه آقا ضیاء عراقی و غیرهم استفاده نمود و در سال 1333 ق به تهران مراجعت و پس از فوت مرحوم والدش (در سال 1334 ق) چند سالی امامت مسجد جامع تهران را به عهده داشت؛ در سال 1342 ق که آیات بزرگ و مراجع عالیقدر شیعه از عراق به ایران تبعید شدند، وی به استقبال آنان رفت و در خدمت آنان راهی قم شد و به افاضه و استفاضه از محضر مرحوم آیت اللّه حایری و آیت اللّه حاج شیخ ابوالقاسم کبیر پرداخت.
در سال 1356 ق پس از فوت آیت اللّه حایری به تهران مراجعت نمود و تا سال 1391 ق به اقامه جماعت و تدریس و وظایف دیگر دینی و اجتماعی اشتغال داشت.
آیت الله میرزا عبدالله چهلستونی، در ذی الحجه سال 1391 در سن 86 سالگی وفات نمود و در جوار حضرت امامزاده حمزه در شهر ری به خاک سپرده شد.
گنجینه دانشمندان / محمد شریف رازی / ج 3 / ص 482 2ـ آیت‌الله حسن سعید تهرانی فرزند میرزاعبداللّه چهلستونی در سال 1296 هش در تهران متولد شد.
پس از خواندن دروس جدید و ادبیات و سطوح، به نجف اشرف مهاجرت و سطوح را نزد مدرسین آن حوزه به پایان رسانید؛ آنگاه از محضر حضرت آیت اللّه العظمی حکیم و آیت اللّه العظمی خوئی و آیت اللّه حلی استفاده نمود و تقریرات استاد را در شرح عروۀ، به نام مدارک العروۀ تحریر کرد.
سپس به تهران مراجعت و در مسجد جامع به جای مرحوم والد خود به اقامه جماعت و ترویج دین و تدریس پرداخت.
آیت اللّه سعید تهرانی دارای آثاری به شرح زیر است: پیام فاطمه .
غدیر یا پیوند ناگسستنی رسالت و امامت .
الرسول یدعوکم .
همه در انتظار اویند .
ولایت فقیه .
دائرۀالمعارف قرآن و...
در گزارشات ساواک شغل وی، واعظ و مدرّس قید گردیده است.
ساواک در گزارش 30 /9 /1342 در باره وی می نویسد: «یکی از مخالفین سرسخت دربار شاهنشاهی و دولت، آیت اللّه حاج میرزا عبداللّه سعید تهرانی معروف به چهلستونی می باشد.
چون پیر شده دستورات او وسیله شیخ حسن سعید تهرانی فرزندش انجام میشود.
» در همین سال تلفن و مکاتبات وی مورد کنترل قرار گرفت و در تاریخ 22 /9 /43 احضار و بازجوئی شد که به تعطیلی مسجد جامع انجامید.
وی در سال 1345 اقدام به تأسیس کتابخانه مسجد جامع کرد که بنام چهلستونی شهرت دارد و از کتابخانه های خوب و غنی به شمار می رود.
گزارش ساواک در آبان ماه سال 56 در خصوص وی به شرح زیر است : «نامبرده از جمله روحانیونی است که با اکثر روحانیون مخالف دولت در تماس و ارتباط بوده و نسبت به پیشرفت های عالیه کشور و وضع موجود بدبین و به مناسبت های مختلف، مخالفت هائی ابراز میداشته، یاد شده به همین مناسبت در سال 2523 [1343 ]دستگیر و پرونده وی به اداره دادرسی نیروهای مسلح ارسال و به علت فقد دلیل کافی قرار منع پیگرد جهت وی صادر و قطعیت یافته است.
اعمال و رفتارش توسط سازمان اطلاعات و امنیت تهران تحت مراقبت قرار گرفته و برابر اعلام سازمان مزبور مشارالیه از جمله روحانیونی بوده که در نظر داشته اند در خلال جشنهای 2500 ساله مبادرت به فعالیت های مضره نمایند.
» و در گزارش 27 /1 /1356 آمده است : «یاد شده پسر آیت اللّه چهلستونی، در زمان حیات پدرش و هنگام فعالیت خمینی و تبعید او به عراق همراه با پدرش از طرفداران پروپاقرص خمینی بوده و منزل آن ها محل تردد طرفداران خمینی بود» «نظریه شنبه : با توجه به اوضاع فعلی و تشدید فعالیت طرفداران خمینی احتمال دارد یاد شده بالا و همفکران نزدیک او از مسببین حوادث اخیر باشند.
» آیت اللّه حسن سعید تهرانی در 20 دی ماه 1374 در پی یک بیماری و متعاقب آن عمل جراحی در یکی از بیمارستانهای تهران درگذشت و پیکرش پس از تشییع به قم منتقل و در قبرستان شیخان به خاک سپرده شد.
اسناد ساواک، پرونده های انفرادی 3ـ آیتالهی سید حسن طباطبائی قمی فرزند آیتاله العظمی سید حسین طباطبائی قمی در سال 1329 ق (1288ش ) در نجف اشرف متولد شد.
در دوران کودکی همراه با پدر به مشهد سفر کرد و سطوح معقول و منقول را نزد علماء مشهد گذراند.
در سال 1347 ق پس از بازگشت از سفر حج، در اثر کسالت، به مدت 6 ماه به اصفهان سفر کرد و از محضر علماء آن شهر نیز بهره برد.
پس از آن در سال 1350ق به اتفاق پدر به نجف اشرف هجرت نمود و از محضر علماء نجف از جمله آیتاله نائینی بهرهمند شد.
پس از بازگشت به مشهد، در سال 1354 ق در پی واقعه مسجد گوهرشاد، همراه با پدر به کربلا تبعید شد و در آنجا از محضر اساتید آن شهر نیز بهره برد و پس از آن به تدریس سطوح نهائی پرداخت.
در حدود سال 1368 ق پس از فوت پدر به مشهد سفر کرد و در مسجد گوهرشاد به تدریس و تبلیغ پرداخت.
ایشان در جریان نهضت امام خمینی در سال 1342 ش به فعالیت های سیاسی و مبارزه علیه شاه پرداخت و در طی همین فعالیت ها در 15 خرداد 1342ش دستگیر و چند ماه در تهران محصور شد و پس از آن، مجدداً به مشهد بازگشت؛ ولی 2 سال بعد در سال 1344ش به علت مخالفت با حکومت پهلوی و فعالیتهای سیاسی به خاش و یک سال بعد نیز، به کرج تبعید شد تا اینکه در شهریور 1357 ش به مشهد بازگشت.
ایشان در سال 1386 دار فانی را وداع گفت .
4ـ آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی فرزند مرحوم حاج شیخ محمد جعفر محلاتی در سال 1314 ﻫ .
ق در نجف اشرف متولد شد.
مدت ده سال از محضر اساتیدی چون آیت اللّه ضیاءالدین عراقی، سید محمد کاظم شیرازی و آقا شیخ محمدحسین اصفهانی بهره مند گردید و پس از اخذ اجازه و ارتقاء مقام علمی به ایران بازگشت و پس از فوت پدر در مسجد مولای شیراز به امامت و ارشاد خلق پرداخت.
مرحوم آیت اللّه محلاتی در برخورد با هر کس آن چنان که شایسته او بود، حقش را ادا می کرد و لذا افرادی که با ایشان برخورد داشتند، در اولین برخورد شدیداً تحت تأثیر اخلاق و ادب و انسانیت و جذابیت او قرار می گرفتند.
وی علاوه بر تربیت علماء و دانشمندان مذهبی و طبقات مختلف مردم، به تأسیس جلسه نقد و بررسی و بحث در اصول عقاید همت گماشت و برای نخستین بار در ایران جلسات آموزشی برای معلمان و فرهنگیان را تشکیل داد.
آیت‌اللّه محلاتی همانند پدر بزرگوارش، مخالف رژیم طاغوتی رضا خان و محمدرضا خان بود و در برابر مظالم و مفاسد و نظامات غیر شرعی ایستادگی می نمود.
در حالی که بیست سال داشت، همراه پدرش در قیام دلیران تنگستان شرکت نمود و مدت ده ماه، در تمام مراحل همراه پدر بزرگوار خود در جبهه به سر برد.
در جریان انقلاب شکوهمند اسلامی نیز نقشی فعال داشت و اعلامیه ها و بیانیه های متعددی نیز در این رابطه از او صادر شده است.
وی در طول عمر شریفش هرگز از ارشاد مردم و مبارزه علیه رژیم پهلوی غفلت نکرد و در این راه چندین بار زندانی و تبعید گردید و سرانجام در سال 1360 ش بر اثر سکته قلبی در سن 87 سالگی به لقاءاللّه پیوست.
آیت‌الله بهاءالدین محلاتی به روایت اسناد ساواک، دو جلد، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
5ـ حجت الاسلام سیدحمید روحانی در توضیح این مسئله می نویسد: « شاه که از تبلیغات و مبارزات دامنه دار قائد بزرگ علیه اشغالگران فلسطین و تجاوزکاران صهیونیسم سخت خشمگین و ناراحت بود و از تحریک احساسات و عواطف توده ها علیه اسرائیل احساس نگرانی می کرد، با ساختن دروغ شاخدار و رسوائی مبنی بر « پول گرفتن یک مسلمان شیعه از یک مسلمان غیرشیعه » خواست به اصطلاح افکار عامه ی مردم را از خطر اسرائیل منصرف ساخته با تحریک تعصبات جاهلانه، ملت اسلام را به اسم « شیعه و سنی » به جان هم اندازد.
» ایشان پس از توضیح این مطلب که رژیم شاه قصد داشت تا حرکت امام را تحت تأثیر و ارتباط با جمال عبدالناصر جلوه دهد، داستانی را تحت عنوان « عبدالقیس جوجو » مطرح می کند و از سناریوی طراحی شده محمدرضا پهلوی و اربابان وی پرده بر می دارد.
ر .
ک: بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی .
چاپ یازدهم .
ص 502 به بعد