وقایع اخلالگرانه در رابطه با چهلم کشته شدگان حوادث 29 بهمن ماه سال 2536 تبریز در نقاط مختلف کشور
تاریخ سند: 10 فروردین 1357
وقایع اخلالگرانه در رابطه با چهلم کشته شدگان حوادث 29 بهمن ماه سال 2536 تبریز در نقاط مختلف کشور
متن سند:
بدنبال صدور اعلامیه های متعدد درباره تعطیل عمومی و برگزاری مراسم یادبود برای کشته شدگان حوادث بهمن ماه سال 2536 تبریز، در تاریخ 10 /1 /37 وقایع و حوادث مختلفی روی داده که اهم موارد آن در نقاط مختلف کشور بشرح زیر به استحضار می رسد: 1ـ قم: از ساعت 0930 در مسجد اعظم قم مجلس یادبود از طرف آیات طراز اول مقیم این شهر تشکیل و آیات ثلاثه مقیم قم و جمعی از روحانیون سرشناس در این مجلس حضور یافته و حدود 20 هزار نفر از طبقات مختلف مردم شرکت کرده اند.در شروع مراسم یادداشتی بوسیله سید مهدی گلپایگانی فرزند آیت اله گلپایگانی پیرامون حفظ نظم و آرامش تهیه شده بوده خوانده شده و متعاقبا شیخ غلامرضا گلسرخی واعظ به منبر رفته و مطالبی درباره وقایع تبریز بیان نموده و با تاکید به اینکه هر گونه تشنج و اخلالگری مغایر شئون روحانیت اسلامی است و همه باید نظم را مراعات کنند بسخنان خود خاتمه داده و جمعیت در ساعت 1200 با نظم و آرامش متفرق شده اند.
1 پس از خاتمه این مجلس سید صادق روحانی (روحانی افراطی مقیم قم) که در مجلس حضور داشته ضمن مذاکره تلفنی به یکی دیگر از روحانیون یاد آور شده که بعد از ظهر روز 10 /1 /37 مجلس دیگری منعقد خواهد شد و باید زودتر مجلس را ترک کنیم زیرا تظاهرات خواهد شد.
در قم کلیه دکاکین از صبح روز 10 /1 /37 تعطیل بوده است.
2 2ـ کاشان: بازار و مغازه های شهر کاشان از صبح روز 10 /1 /37 بطور کلی بسته بوده و از ساعت 1100 در مسجد بابا ولی این شهرستان مجلس یادبودی با حضور حدود 6 هزار نفرتشکیل و پس از سخنرانی واعظ مربوط، جمعیت متفرقه شده اند.
در کاشان اکثر کارگران کارخانجات صنعتی از حضور در محل کار در صبح روز 10 /1 /37 خودداری نموده و بیش از 70 درصد آنان غیبت داشته اند.
1 3 ـ ساوه : از ساعت 0900 روز 10 /1 /37 مراسمی در مسجد علی در ساوه برگزار شده که مدت دو ساعت بطول انجامیده است.
پس از خاتمه این مراسم دو نفر از طلاب مقیم قم که به ساوه مسافرت نموده اند تعدادی از جوانان را جمع کرده و آنانرا به ایجاد آشوب و بلوا تحریک میکرده اند که توسط مأمورین انتظامی دستگیر و جمعیت متفرق شده اند.
کلیه مغازه ها و بازار ساوه تا ساعت 1100 تعطیل بوده و از آن به بعد کسبه بتدریج مغازه های خود را باز و مشغول بکار شدند.
4 ـ تهران : از صبح روز 10 /1 /37 اکثر مغازه های بازار تهران و خیابانهای اطراف آن بسته بوده و بازار شمیران نیز تعطیل بوده است.
در کرج غیر از داروخانه ها و فروشندگان مواد غذایی سایر کسبه مغازه های خود را تعطیل نموده اند و وضع بازار شهرری عادی بوده است.
بدنبال دعوت مهدی بازرگان بمنظور برگزاری مراسم یادبود برای کشته شدگان حوادث تبریز در مسجد آذربایجانیها واقع در بازار تهران، از ساعت 1100 روز 10 /1 /37 بتدریج جمعیتی حدود 6 هزار نفر در مسجد مذکور گرد آمده و از جمله تعدادی از اعضاء جبهه باصطلاح ملی سابق و جمعیت باصطلاح نهضت آزادی در این مجلس حضور داشته اند.
پس از تلاوت آیاتی از قرآن کریم واعظی بنام حمیدزاده به منبر رفته و ضمن اشاره به حوادث تبریز اظهار نموده برای تامین آزادی باید کشته بدهیم.
شهید بدهیم دولت باید آزادی را رعایت کند و اجازه برگزاری مجالس بدهد.
ما دستگاه استبداد را نمیخواهیم.
چرا باید ایران به یهودیان نفت بدهد و از آنها پشتیبانی کند؟ واعظ مذکور با ذکر عباراتی از این قبیل ضمنا مردم را به آرامش دعوت نموده و این مراسم حدود ساعت 1300 خاتمه یافته و جمعیت با آرامش و بدون هرگونه تظاهراتی متفرق شده اند.
2 ضمنا در کرج نیز بهمین مناسبت مجلسی در مسجد اعظم این شهر برپا شده و حدود 150 نفر در این مجلس حضور یافتند و بعد از تلاوت آیاتی از کلام اله مجید جمعیت با آرامش پراکنده شدند.
5 ـ یزد : پس از آنکه بعد از ظهر روز 9 /1 /37 مجلس یادبودی برای کشته شدگان وقایع تبریز در شهر یزد برپا شده بود، بار دیگر از ساعت 1100 روز جاری مجلس دیگری در مسجد حظیره شهرستان مذکور برپا شده و پس از خاتمه این مجلس حدود 2500 نفر از افراد شرکت کننده از مسجد خارج و با انجام تظاهرات خیابانی در مسیر خود به شکستن شیشه های مغازه ها و بانکها مبادرت کرده اند.
مأمورین شهربانی با پشتیبانی نیروهای کمکی ژاندارمری و مرکز توپخانه اصفهان برای متفرق کردن تظاهر کنندگان وارد در عمل شده وبا استفاده از ماشین آب پاش و شلیکهای هوائی به فعالیت پرداخته اند، لیکن تظاهرکنندگان با پرتاب سنگ و آجر و حمله با پنجه بکس و چاقو به مأمورین حمله ور شده و بالنتیجه مأمورین تیراندازی نموده و بر اثر آن دو نفر از اخلالگران کشته و شش نفر نیز مجروح شده اند.
1 در جریان این وقایع 11 نفر بازداشت شده اند و از ساعت 1300 وضع بحالت عادی برگشته است.
2 ضمنا از صبح روز 10 /1 /36 اکثر مغازه ها در یزد و شهرهای اردکان و تفت از توابع استان یزد تعطیل بوده است.
3 6 ـ مشهد: در مشهد از صبح روز 10 /1 /37 تا ساعت 1300 همان روز وقایع زیر رخ داده است: الف ـ صبح روز 10 /1 /37 اعلامیه ای تحت عنوان «ابراز همدردی با مردم مسلمان آذربایجان» و با مضمون عزای عمومی و تعطیل مغازه ها با رعایت نظم و آرامش و شرکت عمومی در مجالس یاد بود به امضاء تعدادی از روحانیون و مدرسین حوزه علمیه مشهد توزیع شده است .
ب ـ از ساعت 1015 در نقاط مختلف مشهد دسته های بین 20 تا 100 نفری در نقاط شهر مشهد به تظاهرات خیابانی پرداخته و در نقاطی به شکستن شیشه های مغازه ها و حمله به اتوبوسهای شرکت واحد اتوبوسرانی مبادرت ورزیده اند.
اخلالگران در ساعت 1115 در صدد آتش زدن شعبه بانک صادرات در خیابان شاهرضا نو مشهد بوده اند که آتش ایجاد شده توسط مأمورین آتش نشانی خاموش شده است.
پ ـ مقارن ساعت 1200 عده ای حدود 70 نفر در خیابان شاهرضا نو به آموزشگاه پرستاری حمله نموده و تابلو موسسه را پایین آورده اند که با دخالت مامورین پلیس متفرق گردیده اند.
ت ـ بین ساعت 1200 تا 1300 گروهی بین 20 تا 50 نفر از اخلالگران در خیابانهای مختلف شهر به تظاهرات پرداخته و در یکی از خیابانهای شهر تعدادی از شیشه های شعب بانک صادرات را شکسته اند.
ث ـ حدود ساعت 1300 عناصر اخلالگر شیشه های هتل گلکار مشهد را شکسته و در صدد شکستن شیشه های هتل شهرام بوده اند که کارگران هتل مذکور با آموزش و آمادگی قبلی با چوب به اخلالگران حمله و چهار نفر آنان را دستگیر و به کلانتری تحویل نموده اند.
ج ـ عده ای از طلاب علوم دینی و متعصبین مذهبی در مدرسه نواب جمع بوده و به دادن شعار مشغول بوده اند که استاندار خراسان در مدرسه مذکور حضور یافته و با انجام مذاکره با طلاب آنان را متفرق و حاضرین را به عزیمت به منازل خود وادار کرده است.
1 چ ـ کلیه مغازه های بازار و اکثر مغازه های خیابانهای شهر مشهد از صبح روز 10 /1 /37 تعطیل بوده و اوضاع در سایر شهرهای خراسان عادی و آرام بوده است.
2 7 ـ همدان: از صبح روز 10 /1 /37 بیش از نیمی از مغازه های بازار همدان تعطیل بوده است.
از ساعت 1130 مجلس یادبود کشته شدگان وقایع تبریز در مسجد جامع همدان برگزار و واعظی بنام سید محمد حسینی که از قم به همدان وارد شده سخنرانی نموده و طی اظهارات خود مطالب خلاف و تحریک آمیزی بیان داشته که بعد از خاتمه مجلس توسط مامورین شهربانی دستگیر شده است.
ضمنا بعد از خاتمه مراسم مذکور یکی از متعصبین مذهبی که همراه واعظ فوق الذکر بوده به یکی از مامورین شهربانی حمله و او را با چاقو مضروب و متواری شده که یکی دیگر از مامورین با تیراندازی وی را از ناحیه پا مجروح و دستگیر نموده است.
این شخص و مامور مضروب در بیمارستان بستری شده اند.
1 7 ـ خرم آباد: نزدیک به نیمی از مغازه های بازار و خیابانهای شهر خرم آباد ـ استان لرستان از صبح روز 10 /1 /37 تعطیل بوده است.
از ساعت 0830 در مسجد جامع این شهرستان مجلسی با حضور حدود 1000 نفر از اهالی و روحانیون و افراد سابقه دار افراطی تشکیل شده است.
پس از خاتمه این مجلس تعدادی حدود 400 نفر در دو گروه 200 نفری و از دو طرف خیابان بحرکت درآمده اند.
در این هنگام مامورین پلیس به آنها اخطار کرده اند که متفرق شوند، اما یکی از طلاب افراطی بنام شیخ حسن سپهوند پیشاپیش جمعیت قرار گرفته و با ذکر جمله «اللّه اکبر» حاضرین را تحریک به اغتشاش نموده است.
در مراقبت از گردانندگان تظاهر کنندگان خانه ای کشف شده که در آن حدود 600 عدد چوبدستی آماده توسط مامورین پیدا شده و سه نفر از محرکین و همچنین شیخ حسن سپهوند دستگیر گردیده اند.
چوبدستی های مکشوفه به شهربانی حمل و تحقیقات از دستگیر شدگان ادامه دارد.
2 8 ـ شیراز: از صبح روز 10 /1 /37 بازار شیراز و اکثر مغازه های خیابانهای شیراز تعطیل بوده لیکن در رابطه با چهلم مرگ کشته شدگان حوادث تبریز، در صبح روز مذکور مراسمی در شیراز برپا نشده و گفته شده که حبیب اله پیمان (دکتر دندانپزشک و یکی از اعضا موثر حزب مردم ایران وابسته به جبهه باصطلاح ملی) در صدد است که باین مناسبت در مسجد جامع شیراز مراسمی در بعدازظهر روز 10 /1 /37 برپا نماید و از گروهی از متعصبین مذهبی برای شرکت در این مراسم دعوت بعمل آورده است.
از طرف عناصر ناشناسی صاحبان سینماهای شیراز مورد تهدید قرار گرفته اند و ضمنا در شهرهای جهرم، فسا و داراب ـ استان فارس اکثر مغازه ها در بازار و خیابانها تعطیل بود.
1 9 ـ زنجان: در روز 10 /1 /37 کلیه مغازه های بازار و خیابانهای شهر زنجان (باستثنای دکاکین نانوایی و قصابی) تعطیل بوده است.
از ساعت 1000 روز مذکور مجلس یادبودی برای چهلم کشته شدگان تبریز در زنجان تشکیل شده و پس از خاتمه مجلس مذکور، مقارن ساعت 1200 عده ای از شرکت کنندگان در مجلس یادبود در خیابان پهلوی زنجان به تظاهرات خیابانی پرداخته و شیشه های شعب بانکهای صادرات، سپه و رفاه کارگران را شکسته و یک بسته حاوی مواد آتش زا بداخل بانک سپه پرتاب نموده اند.
آتش توسط کارکنان بانک خاموش شده و متعاقب آن دو نفر از اخلالگران در صدد حمله و آتش زدن اتاق اصناف شهرستان مذکور بوده اند که توسط افراد پلیس از حرکت آنان جلوگیری و تظاهر کنندگان متفرق گردیده اند.
تا ساعت 1300 روز 10 /1 /37 جمعا 40 نفر در رابطه با تظاهرات اخلالگرانه زنجان توسط مامورین شهربانی دستگیر گردیده اند.
2 10 ـ قزوین: بازار قزوین و بخشی از مغازه های خیابانهای این شهر از صبح روز 10 /1 /37 تعطیل بوده و از ساعت 0900 روز مذکور مجلس یادبود در مسجد شاه قزوین با شرکت حدود 2 هزار نفر تشکیل شده است.
پس از خاتمه مجلس مورد بحث جمعیت ابتدا با آرامش از مجلس خارج و آنگاه تعدادی از جوانان متعصب مذهبی ضمن دادن شعار بنفع روح اله خمینی تعدادی از شیشه های شعب بانک صادرات، ایرانشهر و بازرگانی واقع در بازار قزویـن را شکسته و پس از توزیـع تعـدادی اعلامیه مضره متفرق شده اند.
1 11 ـ بهبهان: حدود 80 درصد مغازه های شهر بهبهان از صبح روز 10 /1 /37 تعطیل و از ساعت 1000 روز مذکور مراسمی با حضور حدود 400 نفر در مسجد مصلا برگزار شده است.
یکی از وعاظ افراطی به منبر رفته و با اشاره به وقایع تبریز و قم تبلیغاتی به نفع خمینی بعمل آورده و مطالب تند و تحریک کننده ای ایراد کرده است.
مقارن ساعت 1150 که مجلس خاتمه پذیرفته گروهی از شرکت کنندگان به تظاهرات خیابانی پرداخته و مبادرت به شکستن شیشه های چند شعبه بانک و ساختمان سازمان زنان نموده و با مداخله مامورین شهربانی و ژاندارمری متفرق گردیده اند.
2 در اهواز نیز مراسمی بهمین مناسبت برپا شده و پس از خاتمه مراسم جمعیت با آرامش پراکنده گردیده اند و تظاهراتی رخ نداده است.
در سایر شهرهای استان خوزستان تا ساعت 1400 روز 10 /1 /37 وضع عادی بوده و قرار است بعد از ظهر روز مذکور در سایر شهرستانها نیز مراسمی بمناسبت چهلم مرگ کشته شدگان تبریز برپا گردد.
3 12 ـ کازرون: از صبح 10 /1 /37 مغازه های شهر کازرون بسته بوده و از ساعت 1200 در مسجد جامع شهر مجلس یادبودی برپا شده است.
بعد از ساعت 1300 و خاتمه مراسم یاد بود عده ای از شرکت کنندگان در مجلس با گفتن «لااله اللّه اله» به تظاهرات پرداخته و با پرتاب سنگ به شعب بانک ملی و بانک تهران سه جام از شیشه های بانکهای مزبور و درب منزل یک نفر فروشنده مشروبات الکلی را شکسته اند.
تظاهرکنندگان قصد داشته اند به پمپ بنزین و سینمای شهر حمله کنند که مامورین انتظامی آنها را متفرق و یکدستگاه اتومبیل وانت حامل سنگ را که برای پرتاب کردن به اماکن مختلف تهیه شده بوده با راننده آن دستگیر کرده اند.
در حوادث کازرون به کسی آسیبی وارد نشده است.
بیش از نیمی از مغازه های بازار و خیابانهای شهر تبریز و همچنین کلیه شعب بانک صادرات در تبریز تعطیل بوده و بمناسبت کشته شدگان وقایع 29 بهمن ماه 36 در روز 10 /1 /37 مراسمی در این شهر برگزار نشده است.
اوضاع در سایر شهرهای استان آذربایجانشرقی عادی بوده است.
14 ـ بندرعباس: صبح روز 10 /1 /37 حدود 30 درصد از مغازه های بندرعباس تعطیل بوده ولی مراسمی در این شهر برگزار نشده و اعلامیه ای توزیع گردیده و طی آن از اهالی دعوت شده که بعد از نماز مغرب و عشاء در مسجد کوفه اجتماع نمایند.
1 15 ـ ساوه: از ساعت 0900 روز 10 /1 /37 مراسمی در مسجد علی در ساوه برگزار شده که مدت دو ساعت بطول انجامیده است.
پس از خاتمه این مراسم دو نفر از طلاب مقیم قم که به ساوه مسافرت نموده اند تعدادی از جوانان را جمع کرده و آنان را به ایجاد آشوب و بلوا تحریک میکرده اند که توسط مامورین انتظامی دستگیر و جمعیت متفرق شده اند.
کلیه مغازه ها و بازار ساوه تا ساعت 1100 تعطیل بوده و از آن به بعد کسبه بتدریج مغازه های خود را باز و مشغول بکار شدند.
2 16 ـ زاهدان: در زاهدان مجلس خاصی برای کشته شدگان تبریز برگزار نشده و فقط قبل از ظهر روز 10 /1 /37 بمدت یک ساعت آیاتی از کلام اله مجید از بلندگوی مسجد جامع زاهدان پخش و شیخ محمدرضا کفعمی خراسانی (روحانی سرشناس) مقیم زاهدان، نیز در منزل خود بسر میبرده و عنوان کرده که سالروز فوت پدرش میباشد و عده ای جهت گفتن تسلیت بمنزل او مراجعه و متعاقبا بدون انجام تظاهراتی متفرق شده اند.
17 ـ خوی: در خوی اکثر مغازه های بازار و خیابانها تعطیل بوده و مراسم یادبود که در یکی از مساجد این شهر برگزار شده با آرامش کامل به پایان رسیده است.
3 در سایر شهرهای استان آذربایجان غربی وضع عادی بوده است.
4 18 ـ ساری: قرار است از ساعت 1600 روز 10 /1 /37 مجلس یادبودی در مسجد جامع ساری برگزار گردد.
1 ضمنا در ساعت 1200 روز 10 /1 /37 مامورین شهربانی شهرستان مذکور پنج نفر از توزیع کنندگان اعلامیه های مضره را که دو نفرشان دارای سابقه مضره هستند بازداشت نموده اند.
اسامی این افراد عبارت است از: حسین بهزادی مارکلائی، فرامرز شعبانی، صادق صفاری، کمال آهنگری و سیدرضا مهدی پور.
توضیحات سند:
1ـ خبرنامه شماره ششم اتحاد نیروهای جبهه ملی در انعکاس سخنان آقای گلسرخی نوشت: «حضرت حجت الاسلام آقای گلسرخی سخنانی شورانگیز ایراد داشتند و در قسمتی از سخنان خود چنین گفتند: «خونها می جوشد، در و دیوار به خون عزیزان گلگون است.چرا؟ مگر آنها چه می خواستند؟ مگر صدها مجروح و زخمی که از بیمارستانها به سیاه چالها منتقل شده اند چه می خواستند؟» ایشان در این سخنرانی به بررسی مسائل اجتماعی پرداخته و نقشه های استعمار و استبداد وابسته را عقیم نمودن ملت ها، به ویژه در جهان سوم برملا ساختند.
مجلس با شور و هیجان فراوان و بی آن که کوچکترین بهانه ای به آشوب طلبان حکومتی بدهد پایان یافت.
» طبق گزارش ماموران نفوذی ساواک آقای شریعتمداری پیش از سخنرانی گلسرخی از وی خواسته بود که غیر از اشاره به حوادث تبریز دو نکته دیگر را هم مطرح کند.
یکی حمایت از زندانیان سیاسی که اعتصاب غذا کرده اند و دیگری انتقاد به دولت نسبت به پروازهای مکرر هواپیماهای جت نظامی برفراز شهر قم.
2ـ حوادث بعد از ظهر امروز قم (10 /1 /57) را در اسناد بعدی مطالعه خواهید کرد.
1 ـ رویدادهای بعد از ظهر امروز کاشان در دو بند از یک بولتن تک برگی با عنوان «وقایع و حوادث شهر کاشان» چنین آمده است: «1ـ از ساعت 1630 تا 2015 روز 10 /1 /37 مجلس فاتحه ای به مناسبت چهلمین روز کشته شدن اخلالگران تبریز با شرکت قریب ده هزار نفر در مسجد میان چال شهر کاشان برگزار گردیده است.
در این مجلس دو تن از طلاب علوم دینی که از قم به کاشان وارد شده بودند، سخنرانی و مطالب تحریک آمیزی اظهار داشته اند.
هنگام خروج جمعیت از مسجد، عده ای از افراطیون مذهبی در خیابان بابا افضل شهر کاشان (محله پانخل) تظاهراتی بر پا و قصد داشته اند با سنگ و چاقو به مامورین انتظامی حمله نمایند که مامورین پس از شلیک دو تیر هوایی تظاهر کنندگان را متفرق کرده و یک نفر از آنها را دستگیر نموده اند.
» 2 ـ ششمین شماره خبرنامه اتحاد نیروهای جبهه ملی ایران در باره این مجلس نوشت که «30 هزار تن از گروههای اجتماعی مختلف در مجلس یادبودی که به دعوت پنجاه و شش تن از روحانیان حق طلب و جناب آقای مهندس مهدی بازرگان، شخصیت مبارز ملی در مسجد آذربایجانیها برپا شده بود با نظم کم نظیری شرکت کردند.
» همین خبرنامه بخشی از سخنان آقای حمیدزاده را چنین آورد: «نهراسید و در میدان مبارزه ثابت قدم بمانید ونشان دهید که نمی هراسید و به منافقین و چند چهرگانی که همیشه در فکر تخریب و سم پاشی های ضد الهی و مسلکی بوده اند نشان دهید مردانه ایستاده اید.
هیچ نهضتی بی شهید جان نمی گیرد.
هیچ حرکتی بدون خون رنگ ندارد.
هیچ جنبشی و جهشی منهای فداکاران و انسانهایی که اهل ایثار و گذشتند نمی تواند در جهان سربلند کند و به دلیران جهان نیز پیام عزت بخش دهد.
» به دنبال این سخنرانی آقای شیخ اکبر حمیدزاده با رأی کمیسیون امنیت اجتماعی تهران به سه سال تبعید در شهرستان نقده محکوم شد.
پس از پایان مراسم بین مردم اعلامیه توزیع شد.
ساواک این ماجرا را در بولتنی تک برگی چنین آورد: «ساعت 1320 روز 10 /1 /37 سرنشین یک دستگاه اتومیبل، تعدادی اعلامیه مضره را که در آن مطالبی در مورد حوادث تبریز نوشته شده بود، در بین حدود 300 نفر افرادی که پس از شرکت در مجلس یادبود متشکله به مناسبت چهلمین روز مقتولین وقایع شهر تبریز در مسجد آذربایجانیها در برابر کاخ گلستان اجتماع کرده بودند، پخش نموده و سپس متواری گردیده است.
جمعیت ضمن تشویق توزیع کننده اعلامیه، به تدریج متفرق شده اند.
» 1 ـ در تلفنگرامی که خرم زاده رئیس ساواک یزد ساعت 3 بعد از ظهر امروز (10 /1 /57) به تهران فرستاد تعداد شهدا را سه نفر ذکر کرد.
(3043 /26 ه ـ 10 /1 /37) 2 ـ بعد از کشتار تعدادی از مردم یزد اعلامیه ای با امضاء بیش از 60 تن از روحانیان این شهر منتشر شد و جزئیاتی از حادثه دهم فروردین راه یاد کرد: «پس از تلاوت کلام اللّه مجید خطیب محترم حاج شیخ کاظم راشد یزدی که الآن گرفتار است ...
سخنرانی جالبی انجام گرفت.
مجلس به پایان رسید و جمعیت در خیابان مجاور مسجد، صلوات گویان در شرف متفرق شدن بودند که ناگهان پلیس به پشتوانه گارد مسلح از چهار طرف با گلوله و رگبار مسلسل و باتون و غیره مردم را محاصره کردند ...
و سه ساعت مردمان بی پناه را مورد حمله وحشیانه قرار دادند ...
گویا با لشکر سلم و تور نبرد کردند! ...
اگر در بوقهای رسای خود گفتند خرابکارها در یزد به راه افتادند دروغ است.
بدانید مثل برنامه همه جایی آنها مردم غیر از شعار درود برخمینی و مشابه آن چیز دیگری نداشتند و چند شیشه شکسته از بانکها معلوم نیست از چه مقامی ناشی شده.
جنازه ها را به سردخانه بردند ...
زخمیها را در بیمارستان تحت مراقبت پلیس ممنوع از ملاقات ودارو به انتظار مرگ گذاشتند ...
جنازه ها را به اولیاء مقتولین تحویل ندادند ونقل می شود درخواست جایزه از اولیاء مقتولین دارند، (به عدد هر تیری که زدند هفتصد تومان) و اجازه گریه و سوگ هم نمی دهند.
» متن کامل این اعلامیه دو صفحه ای در ضمیمه کتاب آمده است.
(ضمیمه 15) همچنین عکسهایی که ساواک اصفهان از صحنه حادثه، شهدا و مجروحین تهیه کرد در ضمیمه آمده است.
(ضمیمه 16) 3 ـ در تلفنگرام یاده شده در پاورقی شماره یک آمده است : «در شهرستان اردکان نیز یک گروه 100 نفری به سمت بانک سپه حرکت لیکن به علت وجود مأمورین انتظامی از شکستن شیشه بانک خودداری و متظاهرین مبادرت به شکستن تابلو اداره پیشاهنگی اردکان نموده و متفرق شده اند.
» در پایان این تلفنگرام رئیس ساواک یزد متذکر شده که «در اجرای عملیات فوق در شهرستان یزد از گاز اشک آور استفاده شد.
لیکن نارنجک عمل نکرده.
» 1 ـ در این حادثه یکی از طلبه های علوم دینی مجروح می شود و با خون او روی دیوار مدرسه می نویسند: مرده باد شاه.
گزارش دیگری از این حادثه را در سندهای بعدی خواهید خواند.
2 ـ ساواک حوادث بعداز ظهر امروز مشهد را (10 /1 /57) در سه بند و با عنوان «وقایع و حوادث شهر مشهد» چنین منعکس کرد: «1 ـ ساعت 1345 روز 10 /1 /37 حدود 20 نفر جوان به صورت گروهی در خیابان خسروی شهر مشهد به تظاهرات و دادن شعارهای ضد میهنی مبادرت کرده اند که با دخالت مأمورین انتظامی متفرق گردیده اند.
2 ـ ساعت 1600 روز 10 /1 /37 جنگل کنار بلوار فرودگاه شهر مشهد دچار آتش سوزی شده که با حضور مامورین آتش نشانی خاموش گردیده است.
در این آتش سوزی حدود 1500 متر مربع از جنگل مذکور سوخته و علت آن تاکنون مشخص نشده است.
تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
3 ـ ساعت 1900 روز 10 /1 /37 حدود 40 نفر در خیابان نادری شهر مشهد اجتماع و ضمن دادن شعراهای ضد میهنی به تظاهرات خیابانی مبادرت نموده اند که توسط مامورین انتظامی متفرق گردیده اند.
» 1 ـ پس از دستگیری حجت الاسلام سید محمد (شهاب الدین) میرحسینی کمیسیون امنیت اجتماعی شهر همدان به دستور ساواک تشکیل شد تا حکم تبعید او را صادر کند.
2 ـ دو روز بعد از این حادثه شیخ حسن سپه وند با رأی کمیسیون امنیت اجتماعی شهر خرم آباد به سه سال اقامت اجباری در شهر مریوان محکوم شد و حکم تبعید او صادر گردید.
همچنین ساواک خرم آباد در گزارش خبر خود به شماره 588 /15 ه و تاریخ 28 /1 /37 اسامی تعدادی از سرگروههای تظاهر کننده را می آورد.
«پس از ختم مجلس فاتحه خوانی در مسجد جامع...
عده ای از دانشجویان خرم آبادی و محصلین به تحریک شاهپور نعمت اللهی و ذبیح اللّه سلاح ورزی در خیابان پهلوی خرم آباد دست به تظاهرات زده و با گفتن «اللّه اکبر» تصمیم داشتند وضع امنیت شهر را به هم بزنند.
افرادی که بیشتر از سایرین فعالیت در تظاهرات داشتند عبارت بودند از : محسن صدیق فرزند حاج حسین ـ ناصر یگانه ـ مصطفی یادگاری ـ آسایش.
» 1 ـ این خلاصه ای از حوادث پیش از ظهر استان فارس بود.
بعداز ظهر شهر جهرم چهره دیگری به خود گرفت.
تظاهرات از ساعت 7 بعدازظهر شروع شد.
سرگرد «خائف» فرمانده نیروهای سرکوبگر خلاصه ای از حوادث را ساعت به ساعت به تهران تلفنگرام می کرد.
اولین متن مخابره شده پس از شروع تیراندازی به طرف مردم چنین بود: «تیراندازی افراد انتظامی علیه متظاهرین شهرستان جهرم که از ساعت 1935 دقیقه شروع شد همچنان در محله مصلی به طور پراکنده ادامه دارد و برابر اطلاع حدود شش نفر از متظاهرین زخمی، که در بیمارستان شیر و خورشید جهرم بستری شده اند.
5 /09 /503 ـ 10 /1 /37» تظاهرات مردم حدود 13 ـ تبریز: ساعت30 /23 پایان یافت و سرگرد در 55 دقیقه بامداد نوشت: «تظاهرات جهرم حدود یک ساعت و نیم قبل تمام و شهر به کلی خلوت شده و نیروهای انتظامی به محل کار خود مراجعت نمودند.
ضمنا شیشه بانک پارس باجه مصلی و چند مغازه در بلوار فردوسی و تعدادی اتومبیل شکسته شده است.
» منابع امنیتی نتیجه رویارویی نیروهای نظامی با مردم را یک شهید و 12 مجروح گزارش دادند که در سند بعدی می خوانید.
2 ـ چند روز بعد ساواک زنجان در گزارش خبر خود به شماره 241 /25 ه و تاریخ 19 /1 /37 نوشت: «در مورخه 10 /1 /37 ساعت 1230 وقتی مردم می خواستند از مسجد بیرون بیایند اول شخصی که شروع به تظاهرات و صلوات و زنده باد خمینی کرد رحیم فرزند حاج مهدی معروف به قپاندار بود.
» سند دیگری نیز راجع به اجباری در شهر مریوان محکوم شد و حکم تبعید او صادر گردید.
همچنین ساواک خرم آباد گزارش خبر خود به شماره 588 /15 ه و تاریخ 28 /1 /37 اسامی تعدادی از سه گروههای تظاهر کننده را می آورد.
«پس از ختم مجلس فاتحه خوانی در مسجد جامع...
عده ای از دانشجویان خرم آبادی و محصلین به تحریک شاهپور نعمت اللهی و ذبیح اللّه سلاح ورزی در خیابان پهلوی خرم آباد دست به تظاهرات زده و با گفتن «اللّه اکبر» تصمیم داشتند وضع امنیت شهر را به هم بزنند.
افرادی که بیشتر از سایرین فعالیت در تظاهرات داشتند عبارت بودند از : «محسن صدیق فرزند حاج حسین، مصطفی یادگاری، آسایش.
» اسامی تعدادی از کسانی که در تظاهرات زنجان شعار می دادند در میان اسناد بعدی خواهد آمد.
1 ـ سخنران این مجلس حجت الاسلام سید عباس ابوترابی بود.
2 ـ سخنران این مجلس شیخ احمد بخردی بود.
3 ـ در مورد مراسم بعد از ظهر، ساواک در یک بولتن تک برگی چنین نوشت: «بعدازظهر روز 10 /1 /37 در مساجد شهرهای اهواز، آبادان، خرمشهر، و بندرماهشهر مجالس یادبودی به مناسبت چهلمین روز مرگ کشته شدگان حوادث 29 بهمن تبریز برپا شده است.
در این مراسم وعاظ ضمن اشاره به حوادث مذکور، مطالب انتقادی نسبت به دولت ایران بیان نموده اند و مراسم مذکور با آرامش پایان گرفته و شرکت کنندگان متفرق گردیده اند.
» 1 ـ گزارش کوتاهی از برپایی مراسم در مسجد کوفه بندرعباس در قالب یک تلفنگرام در میان سندهای بعدی آمده است.
2 ـ این بند از بولتن تکراری است.
عین آن در بند 3 آمد.
همچنین امروز (10 /1 /57) نخست وزیری تلفنگرامی از ساواک دریافت کرد که مربوط به یکی از جوانهای ساوجی بود: «مقارن ساعت 1430 روز جاری 10 /1 /2537 جوانی به نام جعفر، شهرت یکه فرزند رحمان سن حدود 18 سال صادره از ساوه، محله سرچاله، 8 جام از شیشه های درب ورودی ویترین سینما شهرزاد ساوه را با سنگ شکسته و متواری گردید که پس از دستگیری و تحقیق ازوی مدعی است که نمی داند چرا این کار را کرده است و نیز صبح روز جاری در مجلس ختم متشکله در مسجد علی ساوه شرکت داشته است.
نام برده از طریق دادسرای محل تحت تعقیب قرار خواهد گرفت.
» 3 ـ امروز (10 /1 /57) چهار برادر (حسین، نصراللّه ،عین اللّه و محمد) نظری در شهر خوی دستگیر شدند.
شغل اینان مبل سازی بود و به جرم تشویق مغازه داران به بستن مکانهای کسب خود به وسیله مأموران شهربانی بازداشت شدند.
4 ـ با این حال در ارومیه شیخ محمد تقی صاحب الزمانی امروز (10 /1 /57) حکم تبعیدش صادر شد و به 9 ماه اقامت اجباری در گنبدکاووس محکوم شد.
ساواک نوشت: «نامبرده در تحریک مردم به اخلال در نظم و تعطیل مغازه ها به عنوان همدردی با مقتولین حوادث تبریز دخالت داشته.
» 1 ـ در بین سندهای بعدی شرح مختصری از برپایی این مجلس از قول شهربانی مازندران خواهد آمد.