تاریخ سند: 12 آذر 1341
گزارش بیانات آقای فلسفی در مسجد ارک
متن سند:
محترماً معروض میدارد از ساعت 19 روز 11 /9 /41 آقای فلسفی به منبر رفت و پس از تلاوت و تفسیر آیهای از قرآن مجید و ذکر مقدمه مختصر اظهار داشت آقایان مجلس امروز در حقیقت یک مجلس تشکر و قدردانی از شما و علماء اعلام میباشد ملاحظه میکنید که تعداد خیلی زیاد از آقایان علماء از منبرهای خود دست کشیده و در این مجلس حضور به هم رسانیدهاند و این تشریف فرمایی آقایان تنها به خاطر قدردانی و تشکر و سپاسگزاری و پشتیبانی از شما ملت مسلمان است و من از طرف کلیه آقایان علماء از شما ملت غیور و قهرمان سپاسگزاری مینمایم بعد گفت آقایان من به کلمه: بدبین، خوشبین، و واقعبین اشاره مینمایم که در اجتماع خیلی با آنها سر و کار دارید و برای روشن شدن مطلب مثالی میآوریم.
یک شخصی را در نظر بگیرید که یک خال و لکه سیاهی در جگرش به وجود آمده است آنکه بدبین است به وی میگوید که تو مسلولی، مرض تو خطرناکست و بزودی از بین خواهی رفت ولی آنکه خوشبین است از جمله مادر شخص برخلاف اولی میگوید که مرض سبکی است و به زودی بهبودی خواهی یافت ولی قسمت سوم واقعبینی است و آن وقتی است که وی را جلو دستگاه عکسبرداری قرار داده و طبیب واقعبین مرض وی را تشخیص داده و در معالجه آن کوشش نماید پس این شخص سوم واقعبینانه کار خود را ادامه میدهد و ثمره وی بیشتر از هر دو قسمت بالاست پس بنابراین وظیفه دولت و هر دولتی اینست که با نظر واقعبینی در امور مملکت دخالت نماید تا بتواند بین ملت محبوب و عزیز گردد باید دولت بداند که در مملکتی حکومت مینماید که حامی دستورات شرع اسلام میباشد بنابراین هر دولتی که با میل و به دلخواه ملت مسلمان رفتار نموده و خواستههای ملت را به جای بیاورد همیشه محترم و ملت پشتیبان او خواهد بود ما میگوییم دولتی که به درد دل کشاورزان فقیر رسیده و کشاورزی را با اصول جدید و مکانیزه ترویج دهد آفرین بر آن دولت.
اگر بر روی رودخانهها سد بسازد تا زمینهای بایر و لم یرزع را آبیاری نموده و به وضع کشاورزان سر و سامانی دهد آفرین بر او.
اگر دولتی کارخانه ذوب آهن بیاورد و بنیه اقتصادی مملکت را قوی سازد، اگر دولتی کارخانه ماشینسازی و سایر کارخانجات مفید دیگر وارد نماید آفرین بر آن دولت، ولی اگر دولتی بخواهد با دایر نمودن کارخانههای مشروبسازی میگساری را در مملکت رونق دهد.
1 دولتی که بخواهد به حریم پیغمبر و قرآن تجاوز نماید و به طرق مختلف موجبات نارضایتی ملت را فراهم سازد لعنت خدا بر او باد، و وظیفه ملت است که در برابر او قیام نموده و به سزای اعمال خود برساند سپس اضافه کرد: آقایان میخواهم دو موضوع را به شما بگویم اوّل اینکه چطور شد تصویبنامه غیر قانونی انجمنهای ایالتی و ولایتی تنظیم شد: اطلاع دارید که بیش از یک ماه است یعنی تصویبنامه مورخه 14 /7 /41 درباره شرکت نسوان در انجمنهای ایالتی و ولایتی از طرف دولت به تصویب رسید یعنی دولت با این عمل بیرویه خودخواست بنای دیوار مسلمین را برکند و همه شاهد و ناظر بودید که در اثر فعالیت شما ملت مسلمان به چه وضعی دچار شد و چگونه شکست خورد چنانکه دولت در روزنامهها از علما و روحانیون تشکر نموده که امنیت اجتماعی را حفظ نمودهاند باری من عرض میکنم اگر دولت بخواهد عدۀ مثلاً 2000 نفر را به یک محلی دعوت نماید میدانید که علاوه بر رادیو و روزنامه دعوتنامههای متوالی دنبالشان میفرستد که بالاخره نصف این عده هم حاضر نمیشوند ولی این نیروی عظیم ملت ایران بود که به رهبری علماء روز پنجشنبه در مسجد سید عزیزاله تعداد 40 هزار نفر بدون دعوت و تظاهرات تجمع نموده و قسمتهای مختلفه بازار را احاطه نموده بودند و ملاحظه نمودید که حتی از دماغ کسی هم خون نیامد باری این نهضت مقدس علماء و اولادان پیغمبر شوخی نیست مثل یک حزب و دستهای نیست که برای تجمع 2000 نفر شیشهها را خورد کنند و ماشینها را آتش بزنند نیروی ملت مسلمان خیلی بالاتر از اینهاست پس باید دولت همیشه واقعبینانه حکومت نماید نه تندروی کند و نه آهسته روی.
سپس اضافه نمود آقایان من شب شنبه به شما گفتم که به دولت مهلت دادهایم تا لغو تصویبنامه غیر قانونی را در روزنامهها درج نماید.
البته دولت؛ اطلاع دارید قبلاً به وسیله تلگرافات به آقایان علماء یادآوری نمود که این تصویبنامه را اجراء نخواهد کرد ولی از آنجایی که در این مملکت اشخاص شیاد وحقه باز فراوانست و کسی که قاضی و وکیل واقعی نیست خود را وکیل معرفی میکند و هزار نمونه از این کارها که شما بهتر وارد هستید بنابراین آقایان علماء نیز از این کار دولت ایراد گرفتند و گفتند نکند حیلهای در کار است و از آن جهت خواستار شدند که در روزنامهها درج شود و چنانکه ملاحظه میفرمایید بنا به خواست خداوند و با پشتکار شما ملت قهرمان مسلمان و سعی و کوشش خستگیناپذیر علماء فتح و پیروزی با ما شد ولی یک نکتهای هست که باید به دولت تذکر بدهم.
دولت علاوه بر درج مطالب مربوط به تصویبنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی در مصاحبهای که با خبرنگاران به عمل آورده اظهار نموده است که وقتی که قانون انتخابات انجمنهای ایالتی و ولایتی در آن تاریخ تصویب شد و این تصویبنامه جزئی و مادهای از آنست که بعداً به تصویب هیئت دولت رسید، چرا علماء در آن وقت اعتراض نکردند؟ باری باید عرض کنم که علماء اعلام از جمله مرحوم آیتالله بروجردی و آیتالله کاشانی در آن موقع این قانون را تحریم نمودهاند در ثانی علماء اعلام و روحانیون از آن ناراضی بوده و به موقع هم اعتراض نمودهاند ثالثاً طبق ماده 2 متمم قانون اساسی در نبودن مجلس شورای ملی و سنا و در غیاب نمایندگان حقیقی ملت این تصویبنامهها غیر قانونی شناخته شده و ارزش ندارند بنابراین من به آقایان مژده میدهم که خاطرشان جمع باشد که این تصویبنامه مثل اسکناسهای صد تومانی قدیم دیگر ارزش خود را از دست داده یعنی اگر شما 10 عدد اسکناس 100 تومانی قدیم را به یک سبزی فروش بدهید و بگویید که چند دسته تربچه بدهد هیچوقت قبول نمیکند و میگوید که اینها دیگر ارزش ندارند پس من به شما میگویم که مطمئن باشید و موضوع دیگر تمام شد و این آخرین شبی است که من در این باره صحبت مینمایم و شما هم دیگر این موضوع را تمام نمایید.
در این هنگام چند تا نامه از طرف آقایان علماء و روحانیون قم و تهران به دست آقای فلسفی رسیده بود قرائت نمود و این نامهها از طرف آقایان: آیتالله شریعتمداری، گلپایگانی، مرعشی نجفی، خوانساری از قم و آقایان: آیتالله بهبهانی، آیتالله خمینی، و علماء اعلام مرکز به نام آقای فلسفی نوشته شده بود و کلیه آقایان علماء در آن نامهها ضمن اظهار تشکر و قدردانی از آقای فلسفی و مردم مسلمان ایران و اشخاصی که در این جریان زحمت کشیده بودند در مورد مصاحبه مطبوعاتی آقای نخستوزیر و اینکه آقای نخستوزیر فرمودهاند که چرا علماء در موقع تصویب قانون انتخابات انجمنهای ایالتی و ولایتی اعتراض نکردهاند بحث و گفتگویی نموده و یادآور شده بودند که به موقع از طرف علماء نسبت به این عمل غیر قانونی اعتراض شده است.
بعد از قرائت 7 عدد نامه مزبور گفت: آقایان هیچ میدانید برای لغو این تصویبنامۀ غیر قانونی چقدر تلاش و کوشش نمودیم مدت یک ماه است که علماء و روحانیون با پشتکار زیاد مشغول مبارزه هستند من صراحتاً میگویم که واقعاً وجود من در این 15 روز خیلی ضعیف شده است تازه باید بدانید که با این همه سعی و کوشش تنها توانستهاید یک پله از نردبان بلند بهائی مسلکهای بیدین را بشکنید پس ای مردم آگاه باشید نگذارید این بهائیهای پست بیش از این به مقدسات اسلام لطمه وارد سازند نگذارید در امور مملکت رخنه پیدا کنند باید سعی کنید این نردبان آنها را از بیخ سرنگون سازید و اما من فکر میکنم که با اتمام تصویبنامه فوق حرف آقایان علماء هم تمام شده است ولی شخصاً به شما میگویم ای مردم بیدار شوید مدت 2 سال است که مجلس شورای ملی و سنا در خواب رفته و تعطیل شده است مدت 2 سال است که چند نفر وزیر در سالنهای سربسته دور هم جمع شده، و هر روز یک تصویبنامه غیر قانونی و قلابی به خورد شما میدهند تا کی باید این تصویبنامهها عملی شود و هر روز یکی بعد از دیگری تنظیم شود پس مردم مگر خواب هستید بیدار شوید خواستار فوری انتخابات آزاد ـ نمایندگان حقیقی و طرفدار قانون اساسی و دستورات شرع اسلام – خواستار لغو تصویبنامههای غیر قانونی باشید بیش از این نگذارید قانون اساسی لجن مال شود بدانید که همیشه و در همه کار علماء و روحانیون حامی و پشتیبان شما خواهند بود سعی کنید نمایندگانی انتخاب نمایید که با دشمنان دین و پیغمبر مبارزه کنند و از حقوق فردی شما دفاع نمایند در این موقع گفت آیا خواستار فوری انتخابات آزاد هستید؟ آیا خواستار انتخابات نمایندگان حقیقی ملت هستید؟ (مردم با صدای خیلی بلند جواب دادند بلی) بعد گفت پس چرا خوابیدهاید معطل چه هستید جنبش کنید سعی کنید علماء را در مجلس انتخاب نمایید تا از حقوقتان دفاع نمایند.
بعد از تحریک احساسات مردم اضافه نمود مردم مسلمان در این مملکت فحشاء، میگساری، بیکاری و سستی به حد اعلای خود رسیده است باری در نزدیکیهای موطن آیتآلله بروجردی یعنی در خوزستان یک نفر بهائی چندین هکتار زمین خرید، و میخواهد کارخانه مشروبسازی ایجاد کند باز علماء با این عمل مخالف بوده و اعتراض مینمایند در خاتمه اظهار نمود آقایان اطلاع دارید و خواندهاید که در ص 14 شماره 5815 دهم آذر ماه روزنامه کیهان مقالهای درباره مسمومیتهای ناشی از مشروب الکلی که از طرف دادگاه جنحه 21 دادگستری نوشته شده و از این موضوع پی به اظهارات من میبرید که در این مملکت چه فسق و فجورهایی صورت میگیرد بعد روزنامه کیهان را به دست گرفته و این موضوع را تا آخر به [برای] مردم خواند و مخصوصاً در مورد تعداد بطریها و میزان خرج مردم بحث و گفتگو نمود و مردم را خیلی تحریک نمود.
در ساعت 4 /1 20 جلسه پایان یافت و مردم با ختم صلواتهای بلند مسجد را ترک میگفتند2 در صحن مسجد اعلامیهای از طرف دانشجویان دانشکده حقوق پخش شد همچنین جزوۀ در مورد دفاع از شمشیر اسلام به قیمت 3 ریال بین مردم به فروش میرسید که به پیوست تقدیم میگردد.
3
مختار سعیدی
در گزارش روزانه درج گردید 12 /9 /41
توضیحات سند:
1ـ شرابخواری: واقعیت این است که استفاده از مسکرات و مشروبات در دوران حکومت پهلوی و به ویژه محمدرضا در میان ثروتمندان و طبقات برتر اقتصادی که تعهد چندانی به اطاعت از دستورهای دینی و دوری از محرمات نداشتند، به صورت معمول رواج داشت و مشروبات الکلی، یکی از اقلام ثابت سبد غذایی طبقۀ مرفه بود.
تولید، خرید و فروش و استفاده از هر نوع مسکری که انسان را از حالت طبیعی خارج کند و به حالتی غیر طبیعی درآورد، در شرع اسلام حرام است و قرآن در موارد بسیاری به حرمت آن اشاره کرده است.
با توجه به اینکه ایران کشوری مسلمان و شیعه مذهب است و بیش از 98 درصد مردم آن را مسلمانان تشکیل میدهند، انتظار و توقع عامه این بود که شاه تنها کشور شیعه و طبقۀ حاکم و دولت که کارگزاران عامۀ مردم محسوب میشدند و از بیتالمال و امکانات عمومی و خدادای که به همۀ ایرانیان تعلق داشت، استفاده میکردند، به مذهب و اعتقادات این مردم احترام بگذارند و احکام مورد احترام و مشروع را رعایت کنند و از هرگونه تظاهر به تخلف از آن به شدت بپرهیزند؛ به خصوص شخص شاه که مطابق قانون اساسی سوگند یاد کرده بود که عامل به فرایض اسلامی باشد.
اما آنچه در عمل واقع میشد، خلاف انتظار بود.
علاوه بر بیتعهدی نسبت به فرایض دینی، نفوذ فرهنگ غرب و تقلید کورکورانۀ خاندان پهلوی و اطرافیان و درباریان و طبقۀ نوکیسه و مرفه از مظاهر فرهنگ غرب، بدون توجه به روح حاکم بر جامعه و مسائل زیربنایی و اساسی تمدن و پیشرفت، از دیگر دلایل مصرف سرسامآور مشروبات الکلی و غیرالکلی در ایران و دوران پهلوی بود.
در دوران سلطنت رضاخان و پس از او، مصرف مشروب در جشنها و مهمانیها به طور معمو.
ل و عمومی انجام میگرفت.
به هنگام تدارک جشن عروسی محمدرضا با فوزیه، لیست اجناسی که باید از کشورهای فرانسه، سوئد و سایر کشورها تهیه شود، از سوی ادارۀ صادرات و واردات به «شرکت اریک پارتزسون» لندن ارسال شد.
در این لیست، به خرید و ارسال 500 بطری شامپانی بسیار عالی مخصوص مهمانیهای درباری، 1500 بطری شامپانی عالی فرانسه و 300 بطری لیکور، کنیاک، ویسکی و سینزانو اشاره شده و تأکید گردیده که جنس آن بسیار مرغوب و سفارشی باشد.
در جشن عروسی غلامرضا، مشروباتی همچون لامار، سودا، سینالکو، ودکا، عرق خلر، شراب ورموب، آبجو، ویسکی و کنیاک مصرف گردید.
در مراسمی که بهبهانیان –رئیس املاک پهلوی- به مناسبت پاگشای دخترش در هتل دربند برگزار کرد و در آن برخی از اعضای خانوادۀ پهلوی نیز حضور داشتند، در حدود 40 بطری مشروبات خارجی به قیمت بیش از 500 هزار ریال به مصرف رسید.
در صورتحسابهای مربوط به پذیرایی از همراهان فرح در شیراز، برای مشروبات الکلی و غیر الکلی قبل از هر وعدۀ غذا، مبلغ 150070 ریال منظور گردیده که به نظر نویسندۀ نامه، این مقدار، از مشروبات مصرفی کُل کابارهها بیشتر به نظر میرسد.
اوج خرید و مصرف مشروبات در جریان جشنهای 2500 ساله بود.
در این جشن به ظاهر ملی، حدود 2500 بطری شراب درجۀ یک فرانسه که قیمت هر بطری به 100 دلار میرسید، به 165 میهمان عرضه شد.
ویلیام شوکراس در کتاب آخرین سفر شاه، توضیح بیشتری دربارۀ این نوشیدنیها میدهد: «شرابهایی که به میهمانان داده شد، اختصاصی بود.
شراب ناب شامپانی، شاتو دوساران، شاتوبریون سفید 1964، شاتو لافیت، روتشیلید 1945، شامپانی موسینی کنت دووگه 1945 و دم پرینیون صوری 1959 (که بسیار کمیاب است.) همراه با قهوه نیز کنیاک پرنس اوژن مخصوص خمخانۀ ماکسیم صرف شد.
»
مشروب در دربار محمدرضا مصرف روزانه داشت و وزارت دربار شاهنشاهی، شراب مصرفی را از کشورهایی چون فرانسه، سوئیس و تجارتخانههای دوبی تأمین میکرد.
طی نامۀ ابوالفتح آتابای به سفیر کبیر شاه در برن درخواست میشود: «در مورد شراب قرمز فرانسه دقت شود که زیاد گران نباشد؛ چون شرابهای گرانقیمت زیاد موجود داریم.
فقط به مقداری شراب قرمز در حدود هر بطری 40 الی 50 فرانک فرانسه که به درد مصرف معمولی کاخ بخورد، احتیاج است.
» در صورت ریز 129 کارتن اجناس خریداری شده از سوئیس، 114 بطری کنیاک کوروازیه و 360 بطری شراب قرمز دیده میشود.
همچنین در صورت اجناس درخواستی وزارت دربار از سوپر مارکت حسنی دوبی برای ارسال به کاخ کیش برای مصرف شاه در نوروز 1352 ش علاوه بر اجناس متنوع، نام نوشیدنیهای زیر قید شده است: آب آناناس 316 قوطی؛ کمپوت آناناس 96 قوطی؛ آبجو لمبرگ 480 بطری؛ ویسکی جانی واکر 72 بطری؛ ویسکی هیگ دیمپل 48 بطری؛ آب تمات 178 قوطی و نسکافۀ بدون کافئین یک کارتن و ...
.
.
جمعاً 66 کارتن مشروب و 280 کارتن مواد غذایی.
موضوع شراب و مشروبات الکلی، تنها به خرید و مصرف آن محدود نمیگردید و اعضای خانوادۀ سلطنتی، در ایجاد شرابفروشی و کابارهها و سایر مراکز عرضۀ مشروب در سطح کشور و حتی کارقاچاق و واردات آن سابقۀ طولانی داشتند.
در بین اسناد و مدارک موجود، نام حمیدرضا، محمودرضا، اشرف و اسدالله علم، به عنوان کسانی که اقدام به قاچاق مشروب به داخل کشور میکردند، به چشم میخورد.
مثلاً حمیدرضا در شهریور 1337 ش اقدام به قاچاق مشروب از طریق گمرک بندر خرمشهر کرده بود.
اسدالله علم نیز در ورود مشروبات الکلی از خارج کشور دخالت داشته است.
برای نمونه، وی در لیستی از سفارشهای خود به شخصی در پاریس، سفارش خرید چهل صندوق مشروبات با این اقلام میدهد: «10 صندوق کنیاک، 10 صندوق و 48 بطری شامپانی، 2 صندوق مارتینی».
همچنین سند دیگری از مجموعۀ سفارشهای علم، حاکی از ورود 480 بطری از شرابهای بسیار گران قیمت به ارزش 20 هزار فرانک فرانسه است.
(مفاسد خاندان پهلوی، دکتر شهلا بختیاری، صفحه 115 تا 118، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول سال 1384)
2ـ منبع ساواک از این مجلس گزارش دیگری بدین شرح ارسال کرده است:
موضوع: بیانات آقای فلسفی در مسجد ارک
شماره: 15471/س ت ـ تاریخ: 17 /9 /41
ساعت 19:00 روز 11 /9 /41 آقای فلسفی در مسجد ارک به منبر رفته و پس از تلاوت و تفسیر آیهای از قرآن مجید اظهار داشت آقایان مجلس امروز در حقیقت مجلس تشکر و قدردانی از شما مردم و علماء میباشد.
ملاحظه میکنید عدهای از آقایان علماء از منبرهای خود دست کشیده و در این مجلس حضور به هم رسانیدهاند و این تشریف فرمایی آقایان به خاطر قدردانی و تشکر و سپاسگزاری از شما ملت مسلمان است.
من از طرف کلیه علماء از شما ملت غیور و قهرمان تشکر مینمایم.
پس از ذکر مقدمه فوق افزود من امروز به سه کلمه، بدبین، خوشبین و واقعبین اشاره میکنم.
نامبرده ضمن شرح مبسوطی درباره این سه کلمه در خاتمه افزود: وظیفه دولت در اداره امور مملکتی بر اصول واقعبینی است.
دولت باید بداند که در کشوری حکومت مینماید که مردم آن حامی دستورات شرع اسلام میباشند و هر دولتی که خواستههای مردم را به جا آورد همیشه محترم و ملت پشتیبان او خواهد بود.
سپس ضمن اشاره به وظایف دولت در بهبود وضع کشور افزود حال اگر دولت بخواهد با دایر نمودن کارخانههای مشروبسازی و میگساری و تجاوز به دستور اسلام موجبات نارضایتی ملتی را فراهم سازد، لعنت خدا بر او باد.
در این زمان ملت وظیفه دارد در برابر او قیام نموده و از اقدامات او جلوگیری به عمل آورد.
بعد نامبرده ضمن شرح تصویبنامه انجمنهای ایالتی و ولایتی و اینکه دولت در نظر داشت با این عمل بیرویه خود بنای دیوار مسلمین را برکند گفت ما به دولت مهلت دادهایم تا لغو تصویبنامه غیر قانونی فوق را در روزنامهها درج کند.
درست است که دولت قبلاً به وسیله تلگرافاتی با آقایان علماء یادآورد که این تصویبنامه اجراء نخواهد شد ولی از آنجایی که در این مملکت اشخاص شیاد و حقهباز فراوانست از آن جهت خواستار چنین عملی شدهایم و چنانکه ملاحظه کردید بنا به خواسته خدای بزرگ و با پشتکار شما ملت و سعی و کوشش خستگیناپذیر علماء فتح و پیروزی نصیب ما شد.
در خاتمه چند نامه که از طرف علماء و روحانیون قم و تهران رسیده بود قرائت گردید این نامه از طرف آقایان شریعتمداری، گلپایگانی، مرعشی نجفی، خوانساری، بهبهانی، خمینی، به نام آقای فلسفی ارسال گردیده بود و کلیه علماء در آن نامهها ضمن اظهار تشکر و قدردانی از آقای فلسفی و مردم مسلمان ایران که در این جریان زحمت کشیدهاند در مورد مصاحبه مطبوعاتی آقای نخستوزیر که فرمودهاند چرا علماء در موقع تصویبنامه قانون انتخابات انجمنهای ایالتی و ولایتی اعتراض نکردند بحث و گفتگو نموده و یادآور شده بودند که به موقع از طرف علماء نسبت به این عمل غیر قانونی اعتراض شده است در پایان ضمن تحریک احساسات مردم درباره افتتاح مجلسین شورا و سنا اظهار داشت آیا شما خواستار فوری انتخابات آزاد هستید؟ آیا شما خواستار انتخاب نمایندگان حقیقی ملت میباشید؟ (مردم با صدای بلند جواب میدادند بله) بعد افزود پس بیدار شوید و خواستار فوری انتخابات آزاد گردید و از حقوقتان دفاع نمایید.
سپس پیرامون میگساری و ایجاد کارخانههای مشروبسازی و آمار مسمومیتهای ناشی از الکل بیاناتی ایراد نمود و در ساعت 20:05 به سخنان خود خاتمه داد.
در صحن مسجد اعلامیهای از طرف دانشجویان دانشکده حقوق و جزوهای در مورد دفاع از شمشیر اسلام بین مردم فروخته شد.
3ـ جزوۀ یاد شده به دست نیامد.
منبع:
کتاب
پایگاههای انقلاب اسلامی، مسجد ارک تهران به روایت اسناد ساواک صفحه 55