موضوع: سازمان سری (کوک)
تاریخ سند: 17 دی 1342
موضوع: سازمان سری (کوک)
متن سند:
از: 321 (اداره دوم عملیات) تاریخ: 17 /10 /1342به: مقامات ساواک به ترتیب سلسه مراتب
موضوع: سازمان سری (کوک)
گزارش
منظور:
چون پیوسته گزارشات و اطلاعیه‌هایی درباره فعالیت اعضای سازمان مذکور، بخصوص سپهبد بازنشسته حاجعلی کیا رئیس این سازمان واصل می‌گردید، لذا مقرر گردید که در این زمینه تحقیق و ضمن شناسایی اعضای مؤثر، گزارش جامعی از فعالیت این سازمان در نقاط مختلف کشور تهیه و به عرض برسد. علیهذا در اجرای امر طی بخشنامه‌ای به طور سرّی، مراتب از کلیه ساواک‌های شهرستان‌ها استفسار و تا این تاریخ تعدادی از ساواکها به ارسال جواب مبادرت نموده‌اند.
خلاصه سابقه:
آنچه از مدارک موجود در پرونده استنباط می‌شود، سازمان کوک در اصل یک سازمان پارتیزانی بوده است که به فرمان شاهنشاه و به ریاست سپهبد حاج علی کیا در ایران به وجود آمده و آیین‌نامه جنگجویان، حکایت از یک سری تعلیمات پارتیزانی در قبال تجاوز دشمن می‌نماید. پس از دستگیری حاج علی کیا، نامبرده در زندان نیز کماکان ارتباط خود را با سازمان کوک حفظ و دستوراتی به اعضای سازمان می‌داده است. ظاهراً بعداً حاجعلی کیا سمت ریاست سازمان را از دست داده است؛ ولی هنوز اعضاء نسبت به وی وفادار و نفوذ خاصی بین آنها دارد.
نظریات ساواکها:
1 . زاهدان . به کلی اظهار بی‌اطلاعی نموده است و توضیحات بیشتری خواسته.
2 . تهران . موضوع را بی سابقه قلمداد کرده.
3 . اصفهان . اطلاعات بیشتری در این مورد خواسته است.
4 . اراک . از وجود چنین تشکیلاتی در آن شهرستان اظهار بی‌اطلاعی نموده است.
5 . ساواک گرگان . طی نامه‌ای مشروح، سوابق تشکیل سازمان کوک را در آن شهرستان اعلام و اسامی اعضاء را [به] ضمیمه بیوگرافی آنها ارسال داشته است.
6 . ساواک لرستان . موارد خواسته شده را ارسال نموده.
7 . ساواک فارس . مشروحاً جواب‌های لازم را فرستاده است.
8 . ضمناً بد نیست که به نظریه ساواک مهاباد نیز بذل توجه شود و بدین جهت عیناً نامه ساواک مذکور ذیلاً به عرض می‌رسد.
«در مورد تشکیلات سازمان سرّی کوک، تا آنجایی که تحقیق گردیده است، اصولاً سازمانی به این نام شناخته نشده است، منتها با بررسی که به عمل آمده است، احتمال می‌رود که کلمه (کوک) علامت اختصاری بوده که معنی زیر را می‌توان برای آن تعبیر و تفسیر نمود.
1 . کو علامت اختصاری کوژ (به معنی پسر)
ک علامت اختصاری کرد (به معنای کرد)
نتیجه (به معنی پسر کرد می‌توان نام برد)
2 . کو. علامت اختصاری کردستان.
ک. علامت اختصاری کبیر یا بزرگ.
نتیجه (می‌توان کردستان بزرگ نامید)»
ساواک خراسان ضمن ارسال مراتب خواسته شده، نظریه مردم را درباره سازمان نامبرده به شرح زیر گزارش نموده است.
«چون تعدادی از افسران ارتش و یک عده از طبقه ممتاز و ثروتمند در سازمان کوک شرکت دارند، لذا برای افسرانی که در سازمان مذکور نیستند، تولید ناراحتی نموده؛ زیرا افسران شرافتمند ارتش معتقدند که ارتش اصولاً بزرگترین حزب متشکل و پشتیبان سوگندخورده و قوی شاهنشاه است و دلیلی ندارد که عده‌ای شاه‌‌دوستی را اختصاص به خود دهند و از طرفی مردم عقیده دارند که ثروتمندان و طبقه مرفه برای حفظ ثروت و به دست آوردن مقام، در این سازمان شرکت کرده‌اند. در کرمانشاه هم تعدادی از ثروتمندان سرشناس محلی که وجهه و اعتباری نزد مردم نداشته و افسرانی از ارتش که معروف به سوءاستفاده بوده‌اند، جزو این سازمان می‌باشند؛ بدین‌جهت وجهه و اعتباری ندارند.
ساواک رضاییه . قسمتی از مراتب خواسته شده را ارسال و بقیه را متعاقباً خواهد فرستاد.
ساواک سمنان . اظهار بی‌اطلاعی نموده.
نظریه:
همانطور که فوقاً به عرض رسید، سپهبد بازنشسته حاج علی کیا در بدو تأسیس، سمت ریاست سازمان کوک را داشته است؛ ولی پس از بازنشسته شدن و مخصوصاً پس از آنکه به اتهام سوءاستفاده تحت تعقیب قرار گرفته و زندانی گردید، این سمت را ظاهراً از دست داده است؛ ولی به فعالیت پنهانی خود با کمک اعضای مؤثر موجود، به ویژه در (ارتش. دادگستری و فرهنگ) پیوسته ادامه می‌دهد و جلسات هفتگی منزل وی که با شرکت اعضای سازمان کوک تشکیل می‌شود، مؤید این مدعی است. نامبرده با اغلب مستشاران آمریکایی و اعضای پاره‌ای از سفارتخانه‌های خارجی بعضاً مراوده دارد و از افسران ارتش اعم از شاغل و یا بازنشسته که در حال حاضر نسبت به مشارالیه سمپاتی داشته و با وی تماس نزدیک دارند، می‌توان این اشخاص را نام برد.
تیمسار سپهبد عزیزی. سپهبد علوی‌مقدم. سرلشگر عطارپور. سرلشگر ابوطالبی. سرتیپ طائرپور1. سرتیپ فتوت. سرتیپ سرخوش. سرتیپ خاتمیان. تیمسار ورهرام. سرهنگ صفوتی. سرهنگ خسرو شاملی. سرهنگ علامه نوری. سرهنگ خسروی. سرهنگ بیت‌اللهی. سرهنگ شجاعی. سرگرد مقدادی.
این عده، غیر از افسرانی هستند که در شهرستان‌ها با این سازمان همکاری دارند و اسامی کامل آنها نیز پس از اخذ جواب‌های کامل شهرستان‌ها تنظیم و به عرض خواهد رسید.
از گزارشات موجود در پرونده، چنین استنباط می‌گردد که یادشده افکاری در سر دارد و فعالیت‌های پنهانی انجام می‌دهد، که پی‌بردن بدان‌ها [بی]نهایت ضروری است. خلاصه قسمتی از اطلاعیه‌های موجود جهت اطلاع ذیلاً به عرض می‌رسد.
اطلاعیه شماره 2875 /312 مشعر بر دستور تیمسار کیا به دوستانش در مورد انتشار مطالبی به نفع وی در روزنامه‌ها و شرح اقدامات طرفداران مشارالیه در این زمینه.
اطلاعیه شماره 5732 /312 با تقویم ب 2 حاکی از ملاقات تیمسار عزیزی وزیر کشور وقت با تیمسار کیا و اظهار پشتیبانی از ایشان.
اطلاعیه شماره 3122 /312 در مورد نفوذ سازمان (کوک) به ریاست تیمسار کیا در دادگستری و فرهنگ و روش توسعه‌طلبی سازمان مذکور.
اطلاعیه شماره 512 /181/ ت با تقویم الف 1 مشعر بر فعالیت‌های محرمانه تیمسار سپهبد علوی‌مقدم و تیمسار کیا.
اطلاعیه شماره 4638 /321 حاکی از اظهار نگرانی تیمسار کیا در مورد امکان انجام کودتا وسیله افسران جوان ارتش.
اطلاعیه شماره 1102 /312 مبنی بر انتقاد تیمسار کیا از شاهنشاه در امور جاری کشور و پیش‌بینی عاقبت سلطنت در ایران.
اطلاعیه مورخ 25 /7 /42 مشعر بر ملاقات سپهبد کیا با عده‌ای از دیپلمات‌های خارجی در منزل خود.
یکی از اطلاعیه‌های بسیار مهم پرونده کیا شماره 4476 /312 - 21 /11 /42 می‌باشد. متن این اعلامیه حاکی است که حاضرین از کودتای عراق به نفع عارف (کودتای اول علیه عبدالکریم قاسم) ابراز خوشحالی می‌کردند و تیمسار کیا اظهار نموده چون عارف با ناصر رفیق است، مسلماً برای منطقه خوزستان هم خطرات زیادی در برخواهد داشت. با توجه بر اینکه نقشه حزب بعث با پشتیبانی عارف به منظور استقلال خوزستان، یک سال بعد از این جلسه کشف و گردانندگان آن دستگیر گردیدند، اطلاع تیمسار کیا از این جریان یک سال قبل از کشف موضوع، قابل بررسی و دقت است.
در بعضی جلسات متشکله در منزل وی، علناً علیه اعلیحضرت همایونی مباحثی شده است و نسبت به معظم‌له اسائه ادب گردیده؛ شاهد این مدعی اطلاعیه شماره 29431 /314 می‌باشد.
ضمناً طبق اطلاعی که اینجانب شخصاً از یکی از افراد وابسته به سازمان کوک به دست آورده‌ام، ظاهراً از طرف این سازمان به مأموران خود دستور داده شده است که مراقب عملیات سازمان امنیت باشند و هر مطلبی را در این زمینه به دست آوردند، فوراً گزارش کنند و نیز طبق گزارش ساواک رضائیه، سرلشگر بازنشسته غلامحسین دیلمی2 استاندار آذربایجان غربی، که خود عضو این سازمان است؛ در آخرین جلسه به اعضاء تذکر داده است مراقب باشند ساواک از وضع سازمان کوک مطلع نشود. با توجه به مطالب فوق، چنین به نظر می‌رسد که در صورت تصویب اقدامات زیر در مورد نامبرده ضروری باشد.
1 . نفوذ ساواک فقط در جلسات علنی است که در منزل یادشده تشکیل می‌شود و این کافی نیست؛ باید از ملاقات‌های پنهانی وی نیز اطلاع به دست آید و احتیاج به مأمورین نفوذی دیگری می‌باشد.
2 . تلفن منزل مشارالیه دقیقاً مورد کنترل قرار گرفته و مکالمات روزانه وی مورد بررسی واقع گردد.
3 . اعمال وی دقیقاً کنترل شود.
4 . وسیله اداره کل هشتم، هویت و مشاغل افسران آمریکایی و دیپلمات‌های خارجی که با یادشده مراوده دارند، معلوم شود.
منوط به رأی عالی است.
تهیه‌کننده. تهامی
رئیس بخش . فردوس
رئیس اداره دوم عملیات[ناخوانا]
مدیرکل اداره سوم
معاون ساواک
محترماً صورت اسامی اعضای سازمان کوک پس از تکمیل متعاقباً به استحضار خواهد رسید. 16 /10
1 . شایع است که کوک مخفف کلمات کیا و کجوری است. نام فامیل تیمسار کیا گویا کیا و کجوری باشد. 2 . از شهربانی هرگونه سابقه‌ای که دارد سؤال نمایید. (فعلاً مقدور نیست) 3 . شماره تلفن منزل نامبرده تعیین و گزارش شود تا دستورات لازم داده شود. (انجام شد) 4 . با بخش 314 تماس گرفته شود.(تماس گرفته شد نتیجه نداشت) 5 . مأمورین نفوذی باید نشانه و انتخاب شوند.(تحت اقدام است) 6 . از ساواک تهران سوابق خواسته شود.(قبلاً مذاکره شده) 7 . سایر اقدامات مورد نظر اجرا شود. 8 . سوابق اشخاصی که در این سازمان شناخته شده‌اند جمع‌آوری شود. 17 /10
توضیحات سند:
__________1. در اصل: طاهرپور.
2. سرلشگر غلامحسین (سیاوش) دیلمی رزمخواه فرزند جعفر بیگ در سال 1282ش در دیلم، (محلی بین سیاهکل و لنگرود) به دنیا آمد. در نوجوانی از اعضای نهضت جنگل بود، که در همین رابطه در سال 1300ش دستگیر و مدتی زندانی شد. اندکی پس از آزادی به ارتش پیوست و در سال 1307ش درجه افسری گرفت. بعد از شهریور 1320ش، فرمانده هنگ ژاندارمری گیلان شد و مدتی بعد، فرمانده ناحیه شمال گردید و درجه سرتیپی و سرلشگری گرفت. در سال 1339ش استاندار آذربایجان غربی شد که تا سال 1342ش در این سمت باقی بود. در سال 1354ش به عنوان نماینده مردم گیلان به مجلس سنا فرستاده شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مدت کوتاهی زندانی شد و سپس مورد رأفت نظام اسلامی واقع و از زندان آزاد گردید. وی در سال 1373 ش از دنیا رفت. سایت اینترنتی ویکی‌پدیا.