تاریخ سند: 11 دی 1357
متن سند:
گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه مدت : از ساعت 0800 روز 11 /10 /1357 الی ساعت 1700 روز 11 /10 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف : سازمان اطلاعات و امنیت تهران (1) چون اعتصاب در راه آهن دولتی ایران در روز 10 /10 /1357 بشدت خود رسیده بود و عکسهای کد 66 را از اطاق ها بیرون آورده و بآتش میکشیدند بدین جهت اول وقت روز جاری پلیس انتظامی راه آهن درهای ورودی را بسته و از ورود کارکنان جلوگیری و اعلام نمودند که اداره تعطیل میباشد و عده ای از آنان در خیابان شاهپور اجتماع و افراد متفرقه دیگر نیز بآنان اضافه میگردد.(مراتب جهت متفرق نمودن آنها به فرمانداری نظامی منطقه 7 ابلاغ گردید.) (2) در مسجدی در کوی گیشا و مسجدی در خیابان آق اولی اعلامیه ای نصب شده که در آن کشتن و ریختن خون سالارجاف و برادران وی حلال اعلام شده و مردم را تحریک به کشتن وی نموده اند.
(3) روز جاری حدود 40 درصد از اتوبوسهای شرکت واحد (تقریبا 600 دستگاه اتوبوس) که مجبور به عبور از مرکز شهر و اماکنی که وضع غیرعادی دارند نمیباشند مشغول بکار شده اند.
(4) در روز جاری گروهی از استادان، کارکنان و دانشجویان دانشگاه امیرکبیر و احتمالاً دانشگاههای دیگر برای برگزاری شب هفت کامران نجات الهی در بهشت زهرا حضور خواهند یافت.
1 (مراتب به فرمانداری نظامی شهرری جهت پیش بینیهای لازم ابلاغ گردید.) (5) حدود 500 نفر با اتومبیل شخصی بقصد آتش زدن منزل سرهنگ زالتاش حرکت نمودند و اظهار میدارند سرهنگ زالتاش زن خود را کشته و جلاد ساواک میباشد.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه شمیرانات جهت اقدام لازم ابلاغ گردید.) (6) در کلیه مساجد و تظاهرات و تجمعات شعارهای مشروحه زیر داده میشود.
درود بر شما کفن پوشان، درود بر شما که از ارتش فرار کردید، درود بر شما مردم که خانه ارتشیها را باتش کشیده اید، درود بر شما که اسلحه بدست میگیرید و به ارتشیها حمله میکنید، درود بر شما سربازان که افسران خود را کشتید ـ درود بر شما که اسلحه را بزمین گذشتید [گذاشتید] و به مردم پیوستید.
(7) از ساعت 0900 روز جاری عده ای حدود 2000 نفر از کارکنان بیمارستان جرجانی و بوعلی و افراد متفرقه در محوطه بیمارستان فوق به تظاهرات ضدملی پرداخته اند و موجب ناراحتی بیماران گردیده اند.
2 (8) شایع است که روز چهارشنبه 13 /10 /1357 برابر طرح تهیه شده وسیله خرابکاران منزل پرسنل نیروهای مسلح شاهنشاهی که قبلاً شناسائی شده بآتش کشیده خواهند شد.
(9) بین گروههای مختلف شایع است که فروشگاه بزرگ ایران-8- بصورت زندان سیاسی درآمده و دستگیرشدگان را در طبقه زیرین آن شکنجه میدهند و در طبقات دیگر زندانی مینمایند و اقداماتی در شرف انجام است تا گروه کثیری تحت پوشش تظاهرات در جلو فروشگاه اجتماع و زندانیان را آزاد سازند.
(10) اخیرا مشاهده شده است عده ای از عناصر اخلالگر ضمن آتش سوزی و ایجاد راه بندان در سطح خیابانهای اصلی اتومبیلهای شخصی را مجبور مینمایند از راه عبور کوچکی که در خیابان تعبیه شده عبور نمایند سپس افرادی که لیستهای حاوی شماره اتومبیل های افسران و درجه داران نیروهای مسلح شاهنشاهی، شهربانی و ژاندارمری و ساواک را در دست دارند شماره اتومبیلهای در حال عبور را با لیست های مذکور مقابله و از رانندگان پرسشهایی نموده و ضمن این مانور و نیز چنانچه در محل براننده ای بعنوان کارمند ساواک یا افسر و درجه دار مشکوک و مظنون شدند ویرا بشدت مضروب و مجروح و اتومبیل او را بآتش میکشند علیهذا چون در دو روز گذشته موارد متعددی از اینگونه اقدامات اخلالگرانه دیده شده و افرادی نیز توسط اخلالگران بطرز فجیعی مضروب و اتومبیلهای آنها طعمه حریق گردیده ـ عدم جلوگیری از اقدامات این عناصر منحرف بر تجری آنها افزوده و ادامه این اقدامات اثرات سوئی در روحیه پرسنل بجای خواهد گذاشت.
(11) روزهای 10 و 11 /10 /57 تعدادی از بازاریان تهران ضمن تماس با آیت اله خوانساری اظهار تمایل نمودند که در دستجات مختلف از میدان تجریش بطرف کاخ نیاوران حرکت ضمن تظاهرات ملی و میهنی پشتیبانی خود را از اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بعرض معظم له برسانند و شنیده شده که آیت اله خوانساری با این امر موافقت و در روز جاری تعدادی از بازاریان بمنظور فوق در میدان تجریش حضور یافته لیکن بعلت مخالفت مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
4ضمنا آیت اله خوانساری اظهار نموده تمایل دارد اعلامیه بمنظور پایان دادن باعتصاب کارگران شرکت نفت که موجبات ناراحتی مردم را فراهم نموده صادر نماید و در خاتمه اضافه نموده که با شرکت زنان در تظاهرات که مخالف دستورات شرع اسلام میباشد موافقت ندارد.
ب : ضداطلاعات وابسته: در سرآسیاب دولاب با خون دو نفر که در تظاهرات روز 9 /10 /1357 کشته شده اند شعارهای ضدامنیتی نوشته شده و پدر و مادر یکی از آنها لباسهای خون آلود آنرا مقابل در آویزان نموده و مردم را تحریک به تظاهرات مینمایند.
مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه و کلانتری محل جهت اقدام لازم ابلاغ گردید.
پ: دژبان مرکز (1) امروز روزنامه کیهان فقط با تیتر منتشر میشود.
5 (2) تعدادی از پرسنل شرکت مخابرات ایران که جزء عناصر ضدمیهنی هستند در نظر دارند از امروز کلیه تلفنهای مقامات نظامی و پادگانها را کنترل و استراق سمع نمایند.
(مراتب به معاونت عملیات و اطلاعات (مد ارتباط و الکترونیک جهت اقدام لازم ابلاغ گردید.) 2ـ تظاهرات انجام شده در سطح شهر تهران در روز 11 /10 /1357 الف : برابر گزارش منطقه 2 در ساعت 1000 حدود 500 نفر در خیابان بهار تظاهرات نموده که وسیله مامورین متفرق شدند.
ب : برابر گزارش منطقه 2 در ساعت 1000 تظاهرکنندگان از جنوب امیرآباد بطرف شمال در حرکت بودند که وسیله مامورین متفرق گردیدند.
پ : برابر گزارش منطقه 4 در ساعت 1200 تعدادی در خیابان لاله زار تظاهرات نمودند که وسیله مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
ت : برابر گزارش سازمان اطلاعات و امنیت تهران در ساعت 1130 حدود دو هزار نفر در محوطه دانشکده پزشکی پهلوی و باند هلیکوپتر اجتماع نموده و اقدام به نصب اعلامی مینمودند و از این نظر دانشکده مذکور کانون فعالیت افراد افراطی گردیده است.
ث : در ساعت 1145 حدود 500 نفر در خیابان شهباز ایستگاه خرابات تظاهرات نموده و با سوزاندن لاستیک در خیابان ایجاد راه بندان نمودند.
فرمانداری نظامی منطقه در جریان بود.
ج : برابر گزارش منطقه 7 در ساعت 1230 در جوادیه حدود 600 نفر و در خیابان آرامگاه حدود 600 نفر مشغول تظاهرات بودند که وسیله مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
چ : برابر گزارش منطقه 5 در ساعت 1400 در خیابان غیاثی تعدادی با نارنجک دست ساز به کامیون حامل سرباز حمله و فرار مینمایند، این درگیری تلفاتی نداشت.
6 ح : برابر گزارش منطقه 5 در ساعت 1400 در خیابان شهباز تظاهراتی انجام گرفت که مامورین جهت متفرق کردن آنها اقدام به تیراندازی هوائی نمودند و در نتیجه یکنفر توسط گلوله پلاستیکی زخمی و به بیمارستان اعزام گردید.
خ : منازل پرسنل نظامی در ورامین توسط اخلالگران بآتش کشیده شد و پرسنل مزبور به شهربانی آن شهرستان پناهنده شده و در نتیجه اخلالگران تصمیم دارند شهربانی را محاصره و بآتش بکشند.
7 مراتب به سب 3 ژاندارمری کشور شاهنشاهی و شهربانی کشور شاهنشاهی ابلاغ گردید.
د : برابر گزارش رسیده در ساعت 1245 در خیابان آیزنهاور و رودکی تعدادی در حدود 600 نفر تظاهرات نمودند که توسط مامورین فرمانداری نظامی متفرق گردیدند.
ذ : در ساعت 1500 روز جاری اخلالگران در اسکندری اتوبوسی را بآتش کشیدند و راه بندان ایجاد نمودند.
8 ر : برابر گزارش منطقه شهرری در ساعت 1500 یک مغازه را نزدیک آرامگاه اخلالگران بآتش کشیدند.
3ـ اعتصابات وضعیت موسسات دولتی و حساس ملی در روز جاری (11 /10 /1357) الف : کارکنان آب و برق و توانیر، مرکز آمار ایران، شرکت ملی گاز، دارائی، گمرک تهران، پست تهران، انرژی اتمی، پست و تلگراف و تلفن، بانکهای مرکزی [و] ملی، سپه و خصوصی ضمن حضور در سرکار به اعتصاب خود ادامه دادند (راه آهن و وزارت دارائی بکلی تعطیل بود) حدود 50% از کارمندان با بهانه قرار دادن موضوع کمبود بنزین از مراجعه به سرکار خودداری نمودند.
ب : کارکنان ثبت اسناد و ثبت احوال، دادگستری، فرهنگ و هنر، تلویزیون ملی ایران، صندوق تامین اجتماعی، وزارت کار، وزارت بازرگانی ضمن حضور در سر کار به کم کاری خود ادامه دادند.
پ : روزنامه های کیهان، اطلاعات، آیندگان، رستاخیز کماکان تعطیل است.
ت : هواپیمایی ملی (هما) که منحل اعلام گردیده تعطیل است.
ث : اکثر کارخانجات خصوصی به علت نداشتن سوخت و قطعات یدکی تعطیل گردیدند.
4ـ در اجرای اوامر صادره بمنظور اسکان دادن تا حدود 5000 نفر زندانی در محل کاروانسرای شاه عباس، هیئت بازدیدکننده بدلائل زیر محل مورد بازدید را مناسب برای انجام این امر نمیدانند: الف : بعد مسافت ب : وجود میدان تیر عملیاتی در جوار آن پ : نامناسب بودن مکان برای زیست انسان ت : صرف هزینه زیاد برای آماده سازی موقت و تدارک بعدی آن ث : نداشتن آب (تامین آب مصرفی بوسیله تانکر) ج : کمی گنجایش اسکان که حداکثر برای 2000 نفر جا وجود دارد.
گزارش هیئت بازدیدکننده پیوست الف.
معاون و رئیس فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سپهبد رحیمی لاریجانی
توضیحات سند:
1ـ در گزارش خبر دیگری از ساواک آمده است : «روز 11 /10 /57 هفته کشته شدن کامران نجات اللهی می باشد که به همین مناسبت از ساعت 1400 الی 1700 مراسمی در بهشت زهرا منعقد است و از مردم خواسته شده که در بهشت زهرا شرکت کنند.» (16972 /20 ه 11 ـ 11 /10 /57) روزنامه آیندگان نوشت که «در اجتماع صدهزار نفری مردم تهران در بهشت زهرا که به مناسبت هفتمین روز کشته شدن استاد نجات اللهی و دیگر کشته شدگان برپا شده بود، تظاهراتی علیه بختیار برگزار شد.
» (ش 3282، ص 5) در یکی از سندها ساواک که اخبار متفرق روز یازدهم دی ماه را تندنویسی کرده، آمده است : «از ساعت 1500 روز 11 /10 /57 قریب 20 هزار نفر به مناسبت هفتمین روز دکتر نجات اللهی در بهشت زهرا اجتماع و شعارهای ضدملی [داده اند]».
(پرونده 106979، ج 6) 2- ارتش نیز از تظاهرات دیگری در ساعت 30 /9 خبر داده که «عده ای که ملبس به لباس نظامی بودند در خیابان بابائیان به طرف آیزنهاور (آزادی فعلی) حرکت و پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده است : در ارتش کودتا شده.
» (گزارش زمستان 57، ص 131) 3ـ واقع در تقاطع خیابان ولی عصر و جمهوری اسلامی که بعدها با نام فروشگاه رفاه به فعالیت خود ادامه داد.
4-ارتش در این مورد چنین نوشت : «در ساعت 40 /11 عده ای از مردم شاه دوست قصد داشتند در کاخ سلطنتی اجتماع نموده و از حرکت شاهنشاه آریامهر به خارج جلوگیری نمایند.
» (گزارش زمستان 57، ص 131) «یازدهم دی ماه شاه اعلام کرده بود که تا چند روز دیگر برای معالجه به خارج خواهد رفت.
» (همگام با شعارهای انقلاب اسلامی ایران، صص 30 و 31) مردم از رفتن شاه با این شعارها استقبال کردند: حرف حق گفتنیه / این پهلوی رفتنیه ؛ شاه فراری می شود / حکومت اسلامی می شود.
(همان) 5-چنین اتفاقی نیفتاد.
6-این خبر را روزنامه مهر ایران چاپ کرد.
(ش 4667، ص 4) 7-«این حمله نشان دهنده اوج خشم مردم انقلابی ورامین از وقایع دهم دی بود که در آن روز عده زیادی از مردم بی دفاع ورامین در زیر رگبار گلوله و ضربات باتوم نیروهای انتظامی و گارد به خاک و خون کشیده شدند و حتی مامورین انتظامی در آن روز از تخریب مغازه ها و وارد آوردن خسارت به اموال مردم نیز مضایقه نکردند.
» (انقلاب اسلامی در ورامین، صص 355 و 356) 8-روزنامه مهر ایران نوشت : «در خیابان تقاطع نواب و هاشمی یک اتوبوس» به آتش کشیده شد، که شاید منظور همان باشد.
(ش 4667، ص 4) * «روز دوشنبه (11 /10 /57) پاره ای سعی کرده بودند از دیواره ها و نرده های سفارت امریکا بگذرند که موفق نشده بودند.
» (جوان، ش 5، به تاریخ 15 /10 /57، صص 12، 15 و 44)