موضوع : کانون مترقى
تاریخ سند: 7 خرداد 1340
موضوع : کانون مترقى
متن سند:
موضوع : کانون مترقىشهربانى کل کشور با ارسال یک نسخه اساسنامه و آئین نامه و پنج برگ بیوگرافى آقایان مشروحه (1ـ حسنعلى منصور 2ـ محسن خواجه نورى 3ـ عباس هویدا 4ـ دکتر منوچهر شاهقلى 5 ـ فتح‌اله ستوده). نظریه ساواک را در مورد تأسیس و تشکیل کانون مزبور خواستار گردیده است.
1ـ اساسنامه به نظر آقاى دکتر فروزین رسید و اعلام نموده‌اند چنانچه هرگونه تغییر و تبدیل در مواد اساسنامه (مندرج در بند ه ماده 14) با مقررات جاریه کشور مباینتى نداشته باشد و پس از اطلاع به مراجع صالحه صورت گیرد تشکیل کانون مورد بحث منوط به احراز صلاحیت مؤسسین آن خواهد بود.
2ـ جهت تعیین سوابق و صلاحیت اعضاء مؤسس مراتب به بخشهاى 311 و 316 اعلام گردید بخش 316 اشعار داشته که اعضاء مؤسس کانون مزبور فاقد پیشینه مضره سیاسى بوده و جهت تأسیس و تشکیل کانون صالح مى‌باشند ولى چون بخش 311 تاکنون در این مورد نظریه نداده است طبق دستور گزارش تهیه گردید.
3ـ سوابق اعضاء کانون در بایگانى کل بررسى گردید از چهار نفر آقایان 1ـ عباس هویدا 2ـ حسنعلى منصور 3ـ دکتر منوچهر شاهقلى 4ـ فتح‌اله ستوده سوابق مضره بایگانى شده‌اى به دست نیامد و نفر پنجم محسن خواجه نورى داراى سابقه‌اى به شرح زیر مى‌باشد.
نامبرده سابقا عضو حزب ایران1 بوده و بعد از ائتلاف حزب مزبور با حزب منحله توده از آن حزب
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1ـ حزب ایران : در نخستین سالهاى دهه 1320 تشکیل شد که هسته اولیه آن کانون مهندسین ایران بود و در پى برگزارى انتخابات دوره چهاردهم مجلس شوراى ملى به دو بخش تقسیم شد که بیشتر اعضاى میانه‌رو آن، حزب ایران را بنیان نهادند. این حزب در ائتلاف با احزاب دیگر چون-استقلال، پیکار و میهن‌پرستان، دراواخر سال 1324 ش حزب میهن را تشکیل داد. با فروپاشى این ائتلاف و انحلال حزب میهن، حزب ایران مستقلاً-به فعالیت پرداخت و با ادغام حزب میهن‌پرستان در آن گستردگى بیشترى یافت. در کابینه قوام با حزب توده ائتلاف کرد و اللهیار صالح را به-وزارت دادگسترى رساند. در دوران نخست‌وزیرى مصدق با وى همکارى کردند اما پس از کودتا فرارى، دستگیر و زندانى شدند. پس از قیام 15 خرداد 1342، حزب ایران از ادامه فعالیت بازماند ولى با وجود این تا سال 1357 تداوم پیدا کرد. حمایت از دکتر مصدق، عدم گرایش به کشورهاى بیگانه و تغییر در روابط میان مالک و زارع از مواضع مهم این حزب بود. اصغر پارسا سخنگوى حزب بود و روزنامه جبهه که صاحب امتیاز و مدیر آن زیرک زاده بود، ارگان حزب ایران به شمار مى‌رفت. نبرد امروز، نبرد امروز دانشگاه، اخبار ایران، باستان، فریاد، جوانان ایران، جبهه آزادى، جوانان سوسیالیست و چند نشریه دیگر ارگانهاى مطبوعاتى حزب مذکور
کناره‌گیرى نموده و در حال حاضر در حزب مردم عضویت دارد. طبق اطلاعیه واصله از ستاد بزرگ ارتشتاران مورخ 10 /9 /38 وى در روز قیام ملى 28 مرداد 32 به علت تبلیغاتى که علیه مقامات عالیه به عمل مى‌آورده مورد هجوم عده‌اى در بیمارستان مهر واقع و مدتى بسترى مى‌گردد و به استناد همین اطلاعیه مشارالیه در سازمان بیمه‌هاى اجتماعى کارگران عده‌اى از عناصر متمایل به حزب منحله توده را به دور خود جمع نموده و از آنان حمایت مى‌کند و حتى بعضا در دفتر کار خود جلساتى با آنها تشکیل مى‌دهد و از مقامات عالیه کشور تنقید و از دکتر مصدق طرفدارى مى‌نماید. مشارالیه برادر نظام السلطان خواجه نورى است که در تاریخ 28 مرداد سال 32 سفیر کبیر ایران در رم بوده و از موکب همایونى استقبال به عمل نیاورده است.
به عرض مراتب فوق صدور هرگونه دستور منوط به رأى عالى است. خیلى فورى
نظریه و سابقه از بخش 1 نیز خواسته شود که بیش از این اقدام پرونده به تأخیر نیافتد. 7 /3 /40
کامیاب
7 /3 /40
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بودند. لازم به ذکر است که در تیرماه 1325 ش با حزب توده در جبهه مؤتلفه احزاب آزادى‌خواه وارد ائتلاف شد و همین امر باعث جدایى عده‌اى از حزب شد. مقارن شکل‌گیرى نهضت ملى هم، حزب ایران به صورت یکى از احزاب اصلى جبهه ملى درآمد و رهبران آن در شمار فعالان جبهه-ملى درآمدند. احمد زیرک زاده (دبیرکل)، غلامعلى فریور، کاظم حسیبى، شمس‌الدین جزایرى، مرتضى مصور رحمانى، عبداللّه معظمى، اللهیار صالح، سیدمهدى پیراسته، ناصر نجمى از جمله افراد این حزب بودند. (احزاب سیاسى ایران، صص 58 ـ 57 ؛ اسناد احزاب سیاسى ایران، به کوشش بهروز طیرانى، ج اول، تهران، سازمان اسناد ملى ایران، 1376 ش، صص 183 ـ 179)