موضوع : آقای اردشیر آوانسیان معروف به آرادشس شماره پیرو عطف : 83/س ت/3 ـ 20/1/43
تاریخ سند: 5 اردیبهشت 1343
موضوع : آقای اردشیر آوانسیان معروف به آرادشس شماره پیرو عطف : 83/س ت/3 ـ 20/1/43
متن سند:
گیرنده : ریاست ساواک جنوب شرق تهران فرستنده : ساواک تهران شماره : 2049 /20 الف شخص نامبرده یکی از مؤسسین حزب منحله توده در ایران و در حقیقت مقز [مغز] متفکر حزب بوده که بعد از غائله فرقه دمکرات آزربایجان [آذربایجان] در آزر [آذر] 25 به علت تحت تعقیب واقع شدن در سال 1326 از ایران خارج و به شوروی عزیمت می کند و تا سال 1954 در شوروی بوده و سپس از طرف حزب کمونیست شوروی به چکسلواکی می رود و به مجله صلح سوسیالیزم که ارگان کمونیست بین املل [بین الملل ]است معرفی و در پراگ سکونت می نماید و از سال 1954 تا حال مشارالیه یکی از نویسندگان مجله مزبور می باشد و ماهیانه حقوقی در حدود پنجهزار تومان از مجله مزبور دریافت می دارد.و این که در اطلاعیه قید گردیده نامبرده به ایران آمده صحت ندارد و از قرار اطلاع تا زمانی که حزب توده در ایران فاقد وحدت سازمانی است اردشیر آوانسیان به ایران نخواهد آمد.
درباره مارتین مشارالیه بعد از 15 بهمن 1327 که حزب غیرقانونی اعلام گردید و سران حزب توده مخفی گردیدند در خیابان حاجی شیخ هادی به وسیله مأمورین رکن دوم سابق بقراتی [بقراطی]1 و علوی که از اعضاء کمیته مرکزی و شورای متحده مرکزی بودند دستگیر و مارتین در دادگاه به پنج سال زندان محکوم و دو نفر دیگر جزو سران حزب توده بودند که در 24 آذرماه 29 از زندان فرار نمودند و پس از آزادی مارتین از زندان هیچ گونه اطلاعی از وضع وی و این که آیا دارای فعالیت می باشد یا خیر در دست نیست خواهشمند است دستور فرمائید از مأمور مزبور هر گونه اطلاعی درباره مارتین و مشخصات وی دارد استعلام و نتیجه را اعلام فرمایند.
رئیس ساواک تهران مولوی زمانی 2 /2 /43
توضیحات سند:
1ـ محمود بقراطی یکی از اعضای گروه پنجاه و سه نفر و از موسسین حزب توده ایران.وی فرزند یک پزشک گیلانی بود که در دارالفنون تحصیل کرد، پس از آن به شاخه جوانان حزب کمونیست پیوست و برای تشکیل نخستین اتحادیه آموزگاران تهران تلاش کرد، در سال 1316 همراه گروه دکتر ارانی دستگیر شد و پس از شهریور 1320 و تشکیل حزب توده از موسسان حزب بود و در کنگره دوم (1327) به عضویت کمیته مرکزی انتخاب شد.
وی به نمایندگی از کمیته مرکزی حزب توده در مهرماه 1324 اتحاد حزب و فرقه دمکرات را اعلام کرد.
در سال 1331 به روسیه رفت و همواره به عنوان یکی از اعضای کمیته مرکزی و هیئت اجرائیه حزب توده بود.