تاریخ سند: 15 مرداد 1327
متن سند:
دیروز شفیع امیرکبیر عضو سابق حزب دموکرات ایران1 ضمن صحبت اظهار داشت که عباس شاهنده هنوز یکی از خدمتگزاران صمیمی قوام السلطنه2 می باشد و کوشش او برای نزدیک شدن به دربار جهت به دست آوردن اسرار دربار می باشد که بتواند قوام السلطنه را از چگونگی آن مطلع نمایند و گفت عباس شاهنده مدتی است برای جلب نظر دربار در روزنامه خود نسبت به قوام السلطنه حمله می نمود ولی این جملات که فقط برای اطمینان و جلب نظر دربار بوده به دستور قوام السلطنه انجام می گرفته است اکنون رابطه محرمانه کاملاً بر قرار است و دستورات لازمه را مرتبا اجرا می نماید شاهندهتوضیحات سند:
1ـ حزب دمکرات ایران (قوام السلطنه) حزبی است که در هشتم تیر 1325 ش از سوی قوام السلطنه نخست وزیر وقت تأسیس شد و طی یک نطق رادیویی تشکیل آن را اعلام کرد، البته برخی معتقدند که فکر تشکیل این حزب توسط مظفر فیروز بوده است.قوام رهبر کل و مظفر فیروز هم معاونت را عهده دار شدند و هدف شان مبارزه با نفوذ روزافزون حزب توده را مقصود خود قرار دادند.
محمدولی فرمانفرما، ابوالقاسم امینی، سردار فاخر حکمت، ملک الشعرای بهار، محمود محمود و حسن ارسنجانی از جمله اعضای این حزب بودند.
این حزب تا اواسط سال 1327 ش برقرار بود و به فعالیت می پرداخت و عقاید و فعالیتهای خود را از طریق روزنامه دمکرات ایران به صاحب امتیازی دکتر هاشم افراشته اظهار می داشت.
(اسناد احزاب سیاسی ایران، به کوشش بهروز طیرانی، جلد اول، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1376 ش، صص 506 ـ 501) 2ـ احمد قوام فرزند میرزا ابراهیم خان معتمدالسلطنه و خواهرزاده میرزا علی خان امین الدوله بود.
در سال 1312 ق مدتی جزء پیش خدمت های ناصرالدین شاه بود و در سال 1314 که امین الدوله به حکومت آذربایجان منصوب شد، ریاست دفتر خود را به او واگذار کرد.
در دوران صدارت امین الدوله، منشی حضور صدراعظم شد (1315 ق) و در دوران صدارت عبدالمجید عین الدوله (24 ـ 1321 ق) لقب دبیر حضور گرفت.
در دوران تصدی میرزا تقی خان مجدالدوله بر وزارت داخله که وزارت رسایل نیز در اختیار آن بود، احمد قوام به سمت وزیر رسایل تعیین شد و به مناسبت شغلش ملقب به وزیر حضور شد (1324 ق).
در اوایل انقلاب مشروطیت قوام السلطنه لقب گرفت و از همین زمان است که مراحل ترقّی خود را طی کرد.
پس از فتح تهران (1327 ق) با حمایت حاج علیقلی خان سردار اسعد بختیاری معاون وزارت کشور شد و در 1328 ق به معاونت وزارت جنگ رسید.
در کابینه مستوفی الممالک (1328 ق) با به عهده گرفتن وزارت جنگ برای اولین بار وزارت یافت.
در سال 1329 قمری در کابینه سپهدار، وزیر عدلیه شده و در کابینه صمصام السلطنه بختیاری به وزارت داخله رسید (1329).
در سال 1331 در کابینه محمد علی خان علاءالسلطنه وزارت مالیه را بر عهده گرفت و در کابینه عین الدوله (1336 ق) وزارت داخله را بر عهده داشت (1299) در سال های 1337 تا 1339 ق والی خراسان بود و پس از کودتای اسفند 1299 شمسی که سید ضیاءالدین طباطبایی به نخست وزیری رسید بنا بر کینه قدیمی از احمد قوام، به کلنل پسیان رئیس ژاندارمری خراسان دستور داد که وی را گرفته و تحت الحفظ به تهران فرستد.
در تهران مدتی در زندان بود که فرمان نخست وزیری او صادر شد (14 خرداد 1300 ش) اما پس از چهار ماه مشیرالدوله برجای او نشست.
در خرداد 1301 دوباره نخست وزیری را بر عهده گرفت که این کابینه او نیز 8 ماه دوام آورد.
در سال 1302 شمسی رضاخان سردار سپه (که وزیر جنگ کابینه مشیرالدوله بود) به بهانه توطئه قوام برای کشتن او، وی را برای مدتی دستگیر کرد.
او پس از آزادی به اروپا رفت و تا سال 1307 ش در آن جا بود.
پس از بازگشت تا شهریور 1320 و عزل رضاخان، از سیاست کناره گرفت.
پس از شهریور سال 1320، احمد قوام سه دوره : «مرداد 1321، بهمن 1324 و تیرماه 1331» نخست وزیری کشور را عهده دار بود.
احمد قوام یکی از آخرین پرورش یافتگان مکتب سنتی سیاست ایران است.
وی خط زیبایی داشت که از علی خان امین الدوله آموخته و فرمان مشروطیت و مناجات نامه حضرت علی (ع) را به آن خط نوشت و همین خط زیبا بود که نردبان ترقی او شد.
از سوی دیگر سرپرستی و حمایت علی خان امین الدوله و مجدالملک سینکی در پرورش و ترقی احمد قوام و برادرش حسن وثوق الدوله نقش به سزایی داشت.
تشکیل قوای ژاندارمری در دوران وزارت داخله او بود، طرح بودجه بندی کشور برای نخستین بار در زمان نخست وزیری وی به مجلس ارائه و تصویب شد که دکتر محمد مصدق وزیر مالیه وی در آن نقشی به سزا داشت.
در سیاست خارجی استفاده از نیروی سوم را در نظر داشت که همین امر موجب دعوت از مستشاران آمریکایی برای سازماندهی مالیه در نظام بود.
مهمترین کار وی در حل بحران های داخلی و خارجی را باید مسأله خروج نیروهای شوروی از ایران دانست که با بهره برداری از شرایط جهانی و جلب حمایت آمریکا موفق شد تا نیروهای شوروی را به خروج از ایران و قطع حمایت آنان از حکومت پیشه وری وادار سازد.
قوام در تیر ماه 1331 مجبور به استعفا شد و اموال او مصادره گردید اما در سال 1333 اموال وی بازگردانده شد.
احمد قوام السلطنه در 31 تیرماه 1334 در سن 82 سالگی درگذشت و در مقبره خانوادگی خویش در قم به خاک سپرده شد.