موضوع : حزب توده غیر قانونی ـ تشکیلات محصلین ایرانی در آلمان(SEDAMA)1
تاریخ سند: 30 تیر 1338
موضوع : حزب توده غیر قانونی ـ تشکیلات محصلین ایرانی در آلمان(SEDAMA)1
متن سند:
A ـ عمومی 1ـ از محصلین و اتباع دیگر ایرانیانی که در آلمان غربی زندگی می کنند فقط چند صد نفر آنها را می توان با اسم و مشخصات معین نمود.تغییر منزل و محل سکونت زیاد و همچنین متفاوت بودن طرز نوشتن اسامی و مختلف بودن تاریخ تولّدها(ظاهرا در اثر تفاوت تاریخ های (شمسی و مسیحی) تعیین هویت کامل، اشخاص را اغلب اجازه نمی دهد.
از پنجاه نفر رهبرهای غیر قانونی حزب توده و افراد نظامی غیر قانونی که در خارج از کشور زندگی می کنند عکس و مشخصات شخصی آنها موجود است.
وجود و حضور اینها در آلمان غربی تا کنون نتوانسته است مشخص شود.
2ـ اتباع ایرانی که هویت آنها در آلمان مشخص شده است: در سالهای 55 /1954 در اونیورسته بن تقریبا60 نفر محصل ایرانی رسما اسم نویسی کرده و پذیرفته شده بودند.
اسامی آنها در ضمیمه این نامه ذکر شده است.
در شش ماهه تحصیلی زمستانی 55 /1954 محصلین ایرانی که اسامی آنها در لیست2 ضمیمه این نامه ذکر شده است رسما نام نویسی کرده و پذیرفته شده بودند.
اسامی محصلینی که تقریبا در همین موقع در ایالت بادن ـ دورتنبرگ سکونت داشتند در لیست3 و اسامی اتباع ایرانی که در مونیخ در اداره اتباع خارجی ثبت شده بود در لیست4 ذکر شده است.
همچنین در زمستر زمستانی (مقصود شش ماه تحصیلی) 55 /1954 در اونیورسته کیل تقریبا 17 نفر و در مدرسه مهندسی landesingenieur لاندیس اینژنور 5 نفر محصل ایرانی رسما نام نویسی و پذیرفته شده بودند.
محصلی که در مدرسه مهندس لاندیس اینژنورد ردیف 5 بنام حسین شینالی متولد 23 /9 /1927 در تهران نام برده شده طبق اطلاعات تایید نشده پسر جواهر ساز دربار شاهنشاهی در تهران و طرفدار روس می باشد و گویا منتسب به حزب توده می باشد.
تا کمی از قبل از آخر سال 1954 در کلینیک زنانه اونیورسته کیل پزشکانی ایرانی بشرح زیر مشغول کار بودند : الف ـ دکتر یوریت کوونیر (guvener) از استامبول و دکتر متازقی از تهران (motazechi) از محل اقامت بعدی آنها اطلاعی در دست نیست .
ـ در کلینیک زنانه اونیورسیته کیل در اوایل 1955 حداقل محصلین رشته مامائی بشرح زیر تحصیل می کردند: فرنگیس پزشکی ـ پری کهربائی ـ مهین طاهرپور توانستیم تعیین بکنیم که فرنگیز پزشکی نامه های زیادی از امن Emmen از راه وتینگن Wittengen از تهران از هامبورگ و از کلدوستال ـ تسله فله KlaustaII_zeIIeoIدریافت می کرد که نام فرستندگان آنها از کلدوستال ـ تسله فله و هامبورگ اغلب همان پزشکی بود.
و از اینها اغلب پول های به مبلغ 100 تا200 مارک دریافت می کرد.
از اینها گذشته او مرتبا نامه هائی با پست هوائی دریافت می کرد که نام فرستندگان آنها از اینجا معلوم نبود.
ـ در زمستر تابستانی 1954 و زمستر زمستانی 55 /1954 دانشکده فنی اشتونگارت محصلین ایرانی که در لیست 6 نامبرده شده اند رسما نام نویسی و پذیرفته شده بودند.
Bـ اشخاص وابسته به تشکیلات اتحادیه های صنفی ـ در 16 /7 /1954 آقایان محصلین ضیا سید کاظمی متولد 14 /6 /1930در مشهد و عدلی ابوالفضل متولد 9 /5 /1918 در اراک که هر دو در اونیورسیته آزاد در برلن غربی تحصیل می کنند و در 1954 ساکن برلین و یلمرسدرف خیابان Bergduimer شماره4 می باشد به منطقه روسها در برلن رفته تا اینکه آنجا با یک زنی که نزدیکتر شناخته نشده ملاقات کنند و از او یک دوربین عکاسی بخرند.
هر دو از طرف پلیس ملی بازداشت شدند ولی در همان سال 1954 مجددا آزاد شدند.
اداره مخصوص به اعمال دانشجویان آلمان این دو نفر محصل کمونیست نمی داند.
خارج شدن این دو محصل از برلن غربی توسط محمد توکّلی که وابسته به تشکیلات اتحادیه های صنفی می باشد اطلاع داده شد.
و از این جهت حدس زده می شود که این دو نفر هم وابسته به تشکیلات اتحادیه های صنفی بودند.
ـ سیّد کاظمی که در مارس 1955 در برلن و یلمرسدرف خیابان افن باخ شماره7 منزل داشت در تاریخ 1 /3 /1955 با ترن باتفاق محصل دیگر ایرانی باسم حسن کریمی متولد سال 3 /10 /1931 در تهران ساکن برلن 15 wخیابان اولاند به شماره 53 از برلن به مونیخ مسافرت کردند که ظاهرا از اینجا به تهران برای دیدن پدر و مادر خود مسافرت کنند.
c ـ تشکیلات SEDAMA 1ـ اداره BFV (این علامت اختصار را بنده نشناختم.
م.
خ) در اولین مرتبه به مناسبت بازدید شاه و ملکه ایران از آلمان غربی در سال 1955 با تشکیلات محصلین ایرانی در آلمان که باسم SEDAMA (شاید طرز صحیح تر نوشتن آن SEDAMAH باشد) بطور دقیق تری نزدیک و آشنا شد.
تا این موقع برای BFV شناسائی کمی در مورد یک یک محصلین ایرانی موجود بود که می توان ثابت نمود که کدام یک به حزب توده وابستگی داشتند و یا لااقل نزدیک بآن حزب بودند.
ـ اکنون طبق اطلاعاتی که موجود است در سال های 54 /1953 اداره SEDAMAدر بن، فلورنیتوس، گرامن و یا گدوگ شماره 29 و در مونیخ در کوچه فربز Ferbergsse شماره30 واقع بود.
ـ از رهبران فعّال توده این تشکیلات اشخاص زیر شناخته شدند : نصرالله فتوحی متولد 1 /8 /1931 در تهران در سال 1954 ساکن مونیخ 29 Leimershsse ازدواج کرد با ماریا هلن Maria Heleneمتولد Lumpe متولد 22 /3 /1925درAussigtesr.
اسمعیل سهاوی متولد 21 /4 /1926یا1930 در رشت ساکن در بن در سال 1953 خیابان koLlengerخانه محصلین.
محمود گودرزی متولد 21 /4 /1926یا1927 در تهران تا سپتامر 1953 ساکن بن یا گذوگ 29 Zagdeueg بعدا دوسلدرف دورن اشتراسه شماره 36 ازدواج کرد با زینت تولد مصطفوی کاشانی متولد2 /10 /1922 در تهران.
منوچهر آزمون متولد 30 /9یا 3 /1930در تهران ساکن کلن کلتربرگ Koln Klotterberg خیابان گوتیس وگ gotiswegشماره 133یا ویرتال weyertal 47 و همچنین در اشتوتگارت الگا اشتراسه...
...
98.
حسین مشیری متولد 18 /5 /1928 یا 13 /2 /1928در سمنان ایران در سال 4 /5 /1953 در بن خیابان سباستبان ...
...
.
.
69...
هر شتراسه Hear strasse73 یا هوحشتادن شتراسه Hochstaolenstrasse49.
شاهپور مشعوف متولد 11 /11 /1929در رشت ساکن بود در دوسلدرف فولمرسوتراشتراسه vollmarswezlhestrasse 127.
خانم و زوجه فتوحی ماریاف تأیید کرده که منشی تشکیلات SEDAMA بوده و با همکار هیئت تحریریه چاپخانه کمونیستی verlag - Progzsaress بنام برونهیله گلدن Brnnhilole Goldenارتباط داشته است.
خانم گودرزی زینب.
خواهرزاده امیر اسلامی کاشانی است.
آخر ژوئیه 1953به بخارست مسافرت کرد و از آنجا از راه مسکو و پکن بطور غیر قانونی به ایران مسافرت کرد.
2ـ اتحادیه های محصلی در اونیورسیته های آلمان غربی.
تحت اصطلاح «اتحادیه محصلین ایرانی» در سال 1954در اونیورسیته های زیرا اتحادیه هایی شناخته و تعیین گردید : اونیورسیته منیس Mainsاعضای هیئت مدیره با اسامی : علیرضا ابری رئیس مهدی آریان ـ محمد شریعت ـ رضوی ـ بهروز سینائی Sienai ـ معیّر محمد.
اونیورسیته هامبورگ؛ اعضای هیئت مدیره : جمشید وکیلی هامبورگ 13/شلوتر اشترسه Sehluerstrasse.
8ـ رهبر تشکیلات ـ حسن کلالی هامبورگ 13/هرمان بهن وگ Hermann-Behnwog 12ـ رئیس هیئت مدیره اکبر مرتضوی هامبورگ 6 گراین شتراسه grahenstasse 1ـ منشی ـ مسعود مقید هامبورگ 13 شوتر شتراسه sehlterrstrasse 4ـ رهبر تبلیغاتی ـ منصور شیرازی هامبورگ 20 ماین وگ Maienweg 28ـ رهبر کارهای مالی.
اونیورسیته بن به ریاست : احد برجسته متولد 15 /5 /1932در تهران ساکن بن بنرتال وگ BennertaLtweg 53 و شهر باد نوین آ Bad-Neuenaheخیابان لاندگرافن landgrafenstr.
شماره 49.
«هیئت اتحادیه محصلین» در اونیورسیته هامبورگ که در اینجا ذکر شده تعیین می کنند که مجموع عضویت ها از یک دسته پنج نفری هیئت های عامله انتخاب می شود.
این هیئت عامله بایستی چنانچه صراحتا ذکر شده از رئیس ـ دبیر و مسئول تشکیلاتی ـ منشی ـ مسئول تبلیغات ـ و بالاخره یک نفر مسئول کارهای مالی تشکیل شود چنانچه در فوق ذکر شد «اکبر مرتضوی» منشی و منشی واسطه دسته هامبورگ می باشد.
3ـ متنیگ و تظاهرات در اشتوتگارت : در اعتصاب به صورت نشسته جلوی سفارت ایران در اشتوتگارت در سال 1952 علاوه بر اشخاص دیگر این اشخاص از اعضای تشکیلات SEDAMA شرکت داشتند : 1ـ فتوحی نصراللّه .
2ـ گودرزی محمود.
3ـ فریور محسنی سید محمود.
4ـ آزمون منوچهر.
5ـ کلان بلوکی کریم.
6ـ مؤمنی علی اصغر.
7ـ سنگ سیاوش.
8ـ رازاقی مرتضی.
9ـ مشیری جعفری میرداود.
10ـ بنی هاشمی میرسید عباس.
11ـ علاء الدینی هوشنگ.
12ـ اریان مهدی.
13ـ مغفوریان عباسقلی.
14ـ کاظمی ضیاء الدین سید.
15ـ سهاوی اسمعیل.
16ـ مصطفوی کاشانی زینت خانم محمد گودرزی.
17ـ علیزاده عبدالحمید.
18ـ مفخم شاهپور.
19ـ توکلیان کریم.
20ـ احسام (باید احسان باشد) ابوالحسن.
21ـ مرتضوی حبیب الله.
22ـ دیرجواد؟ محمد.
23ـ صدوقیان اکبر.
24ـ حکمت محمود.
25ـ فرصت پرویز.
26ـ جهانشاه خانی علی.
27ـ ترتش کتوسماس؟.
28ـ مشیری حسین.
29ـ جنابی مهدیقلی.
30ـ بوذری منوچهر.
31ـ نویاق بهمن.
32ـ علیزاده عاطف.
33ـ مقاره ماشاالله.
34ـ گیتی زاد علی.
35ـ وارسته سیروس.
36ـ طوطی محمود.
37ـ دانش شریعت پناهی احمد.
از این اشخاص اسامی تحت شماره 1 و 2 و 3 و 9 و 37 به صورت محّرک و انگشت نمای تظاهرات ظاهر شدند.
4ـ تظاهرات دسته جمعی محصلین ایرانی در کلن.
در تاریخ 20 /10 /1954 در جلوی عمارت سفارت ایران در کلن ـ رودن کیرشن یک تظاهرات دسته جمعی توسط محصلین ایرانی صورت گرفت که در آن علاوه بر اشخاص دیگر افراد زیر شرکت داشتند : منوچهر آزمون (مراجعه شود به بالا)ـ منوچهر نوذری متولد 22 /6 /1930 در تهران ساکن کلتن ـ لیندنتال Kotn- LindentahIخیابان هر در herderr شماره 56 ـ اسمعیل سهاوی (مراجعه شود به بالا)ـ ابوالحسن احسانی متولد 14 /8 /1932در تهران ساکن کلن ـ کلتن برگ خیابان شماره 70 یا کیفرشتراسه Keiher.
.
aneشماره 60ـ کریم توکلیان متولد 28 /2 /1928 در تهران در آن موقع ساکن کلن گلتن برگ Klettenberyگونیکس وینتر Koniqswinter شماره 15ـ نصرالله فتوحی (مراجعه شود به بالا) و خانم سهاوی ـ مهین متولد اصانلو.
با نامبردگان فوق روی هم در حدود شصت نفر دانشجو از مدارس عالی اروپائی در این تظاهرات شرکت کرده بودند.
در بین آنها شرکت کنندگانی از فرانسه و سویس که ماشین آورده بودند مشاهده شد.
منظور از این تظاهرات ظاهرا زیاد کردن میزان اشعار بود ولی می توان قبول کرد که این تظاهر به علت اعدام افسر کمونیست ایرانی در روز قبل در تهران بوده است.
5ـ هدایت تشکیلات SEDAMA از منطقه اشغالی شوروی.
حتی قبل از فرار سهاوی ـ آزمون ـ فتوحی و زن او از آلمان غربی به منطقه اشغالی شوروی ها که به علت اقدامات محافظه کارانه به منظور مسافرت شاه تقریبا در فوریه 1955 صورت گرفت (فتوحی در16 /2 /1955به برلن پرواز کرد و خانمش پس از او در تاریخ 4 /4 /1955 به برلن پرواز کرد) علائمی موجود بود که تقریبا ثابت می کرد که بزرگ علوی رهبر مسئول اعضای حزب توده ساکن در آلمان می باشد.
و دستورات خود را از ایرج اسکندری عضو کمیته مرکزی حزب توده از مرکز خود در اطریش می گرفت که چنانچه از مکاتبات استنباط می شود به عنوان مستعار «شرکت فرش فروشی» خود را معرفی کرده بود.
بزرگ علوی پسر آتاشه بازرگان سابق ایران در سفارت ایران در برلن می باشد که پدر او تقریبا در سال 1927در ترن زیرزمینی در برلن خودکشی کرد.
بیشتر برادران و اقوام بزرگ علوی1 در ایران و خارج از ایران به عنوان عمّال فعّال توده اشتغال داشتند.
یکی از برادران بزرگ علوی در سال 32 /1931 در برلن روزنامه کمونیستی پیکار را منتشر می نمود.
ـ علوی در برلن تحصیل می کرد و بعدا در ایران با دکتر ارانی تقی موسس اصلی حزب توده کار می کرد.
مدتی هم در مدرسه صنعتی ایران به عنوان معلم مشغول بود.
علوی با دختر دندانسازی از تهران بنام شینسون Scheinson(شناخته نشد؟) ازدواج کرد ولی ازدواج اکنون گسیخته و بهم خورده است.
بعد از برچیدن و ممنوع شدن حزب توده علوی در کارهای رهبری کلوپ ایران و شوروی بنام «وکس» مشغول کار است.
در اوت 1935 ظاهرا به عنوان نماینده حزب توده با دکتر مصدق که در آن زمان نخست وزیر بود مذاکرات و تبادل نظر می کرد.
پس از تعویض دولت در 19 /8 /1953 علوی با رهبران مهم دیگر حزب توده به خارج از کشور رفتند.
و در همان سال به عنوان مهمان دولت شوروی مدتی هم در مسکو سکونت داشت.
در 18 اوت 1953 در بخارست «نمایش های بین المللی» به پایان رسید که در آن ها تعداد زیادی از رهبران توده شرکت داشتند.
بعد از پایان نمایشهای بین المللی عده ای از رهبران توده به مسکو رفتند که در تاریخ 20 /8 /1953 در مسکو انتظار آنها را داشتند.
بین این رهبران خانم زینت گودرزی و زرین جام که فعلاً در فرانسه زندگی می کند و از رهبران توده می باشد نیز وجود داشتند.
می توان باور کرد که در همین موقع علوی هم در مسکو به سر می برده و رهبران توده در آنجا دستوراتی برای کارهای بعدی خود می گرفتند.
اشتغال بعدی علوی به عنوان استاد در اونیورسیته هومبولت در برلن شرقی و ارتباط او با کمیته صلح آلمان تأیید می شود.
آدرس او در برلن شرقی عبارت است از : برلن پانکو نورمانن استراسه 29 Berlin-PankowNormannenstr.
طبق اطلاعات تأیید نشده علاوه بر آن علوی ارتباط با یک شخص روس به اسم شولوخو «Schollochow درمسکو و با یک دکتر عزیزی در وین دارد.
ممکن است عزیزی اسم مستعار برای اسکندری باشد.
تا 1954 طبق اطلاعات تأیید نشده فعال ترین دسته حزب توده غیر قانونی در اطریش آلمان غربی و سویس بسر می بردند.
اوائل سال 1955علائم موجود بود که بنابراین در نظر بود مرکز توده فرانسه به آلمان و ظاهرا در SBZ منتقل شود.
(من گمان می کنم منظور از SBZمنطقه برلن شرقی باشد؟م.
خ) و آن هم به علت اینکه دسته توده فرانسه زیاد فعال نبودند.
6ـ فعالیت اجتماعی (publiKation) تا اواسط 1954 در آلمان غربی از طرف SEDAMA بولتنی بنام SEDAMA منتشر می شد که تحقیقا توسط اعضاء حزب توده در ممالک سویس ـ اطریش و فرانسه منتشر می شد.
مرکز دریافت پستی بولتن SEDAMA در فرانسه از اوت 1953 زرّین جام 4 رودالزاس .
RuedAlraceمونپلیه moantpolliet هرولت Heraultفرانسه و در بعضی مواقع هم به آدرس جوانمرد 19 روم دوسر مونپلیه .
برای سویس در ژوئن 1953 تماسی که ظاهرا اسم او علی محمد کاروان می باشد و در ژنو سکونت داشت پخش بولتن فوق الذکر را عهده دار بود.
و همین شخص در آن موقع در آلمان غربی پخش روزنامه «به سوی آینده» را عهده دار بود.
کاروان علاوه بر این با آزمون و جوانمرد در ارتباط است.
قرار بود نشریه SEDAMA به عنوان نشریه رسمی حزب توده برای دسته توده های اروپا برقرار شود.
بغیر از اطلاع تأیید نشده تا اواخر 1954 روزنامه غیرقانونی حزب توده مردم در یک چاپخانه سری در تهران چاپ می شد پس از آنکه چاپخانه توسط پلیس کشف و از کار افتاد حدس زده می شود که اکنون چاپ آن مجددا در لیپزیک منطقه شوروی در آلمان دست اقدام گرفته شده تا کنون میسر نشده که تأیید شود که روزنامه مردم حقیقتا منتشر نموده یا خیر.
7ـاطلاعات متفرقه و انفرادی a) اول سال 1955 احمد مباشر از ممالک غربی به آلمان غربی مسافرت کرده او متولد 20 /12 /1926 در تهران است.
او اقامت خود را به پلیس اطلاع نداد وبا یک دسته پنج نفری ایرانیان به سردستگی یک پزشک ارتباط برقرار کرد (در منطقه فریبورگ/برایزکاو) جزو این دسته آقای محمود حکمت که وابسته به SEDAMA است می باشد.
نامبرده متولد 14 /3 /1928 در تهران ساکن فریپورک Freibuergخیابان مشله Moeslestrasse شماره 15و یا اوترلاخن Vnter Lachenوساین بن میباشد.
با پیدا شدن مباشر یک اتومبیل مربوط به برلن شرقی ساخت کارخانه IFAبا علامت و شماره 59 ـ 36 IAنیز مشاهده گردید.
مباشر برای مدت کمی به علت مبهم به شرکت در توطئه بر علیه شاه ایران بازداشت شد ولی به علت کمی مدارک مجددا آزاد شد.
b) آقای اریش لونتال Erich loventhal تبعه ایران متولد 12 /7 /1907 در مراغه ساکن پاریس 8 کوچه لاواریز 6 Rue Lavaisier کمی قبل از بازدید شاه ایران از آلمان که از پاریس می آمد برای چند ساعتی به آلمان آمد.
به نظر می رسد که فعالیّت یک پیک و نامه رسان را عهده دار بوده است.
c) از آقای آرسن پاپاریا Arsen paparin تبعه ایران متولد 25 /7 /1898 در تبریز ساکن بروکسل خیابان دودربی de Derlby شماره یک در ماههای ژانویه تا مارس 1955 مسافرتهای متعددی به خارج و داخل آلمان مشاهده شد.
d) یک فعالیت مسافرتی نسبتا زیادی در سر حد آلمان و اطریش در ماههای ژانویه/فوریه 1955 از آقایان ایرانیان زیر مشاهده شد : علی اصغر توکلیان متولد 24 /8 /1923 در مشهد ـ محمد باقرنیو متولد 30 /1 /1909 در تهران ـ حبیب القانیان1 متولد 28 /12 /1912 در تهران.
هر سه نفر فوق الذکر با یکدیگر ارتباط داشتند نیو برای دو روز به برلن رفت.
e) آقا ی وارتان سارکوزوف Vartan SarKrozoff تبعه ایران متولد29 /6 /1918 در زوریخ چندین مرتبه پی در پی در ماه های ژانویه/فوریه 1955 با خانم خود ویولتاس متولد 11 /9 /1927در پاریس از شتراسبورک shassbnry برای چند ساعتی به آلمان غربی مسافرت می کرد و چنانچه اظهار می کرد برای قهوه خوردن می آمده.
آیا حقیقتا برای قهوه خوری مسافرت می کرد معلوم نشد.
f) آقای امیس افسری (بایستی امیر باشد اشتباه شده.
م.
خ) متولد 5 /6 /1929در تهران ساکن کلن ـ لیندنتال خیابان کرپنر a 33.
Kerpenerst طبق اخبار تأیید نشده در تاریخ 23 /12تا28 /12 /1954با یک عده دیگر از دانشجویان ساکن کلن در یک کنگره کمونیستی در وین شرکت کرده و در آنجا به عنوان یک ناطق سخنرانی کرد.
g) آقای شاهپور مشعوف که در 11 /11 /1929در رشت متولد شد و آخرین دفعه در دوسلدرف خیابان شلوسمان schIassmannstr.
شماره 7 منزل داشته با مدیر روزنامه سابق «بلیک این وی وخه «Bick in ole woche و یکی از عمال حزب کمونیست آلمان آقای هلموت هانسمان» Helmut Hansmannدو سلدرف خیابان فردریک شماره65 ارتباط دارد.
اجمالاً می توان گفت که ارتباط دانشجویان ایرانی با دستجات کمونیستی آلمان فقط بندرت و بطور تک و توک مشاهده شده است.
و یک همکاری متشکل در خود آلمان غربی موجود نیست.
اما یک نوع حمایت کمونیستهای ایرانی توسط رژیم کمونیستی منطقه آلمان شوروی قابل اثبات می باشد.
توضیحات سند:
1ـ اطلاعات مندرج در سند از طریق سرویس آلمان برای ساواک ارسال شده و متن حاضر ترجمه آن است.لذا چندان روان نیست.
1ـ بزرگ علوی، (مجتبی) وی فرزند ابوالحسن علوی و نوه حاج محمد صراف از رجال دوران مشروطیت بود که در 1283 ش.
در تهران به دنیا آمد.
تحصیلات ابتدائی را در مدارس فرهنگ و اقدسیه تهران پشت سرگذاشت و در 1302 برای تحصیل به آلمان رفت.
در همین دوران به واسطه پدر و برادرش مرتضی علوی با بسیاری از چهره های فرهنگی و سیاسی فعال در آن کشور آشنا شد که همین آشنائی ها زمینه ساز فعالیتهای بعدی او در ایران بود.
در 1307 به ایران بازگشت و تا عنوان مترجمی و معلمی در شیراز و تهران مشغول به کار شد و پس از آشنایی با صادق هدایت در 1309 در کنار مجتبی مینوی و عبدالحسین نوشین گروه «ربعه» را تشکیل دادند که هریک در رشته ای از فرهنگ و هنر ایران از نامداران و بنیانگذاران ادبیات نوین کشور به شمار می روند.
مجموعه «اینران» که شامل سه داستان درباره هجوم اقوام خارجی به ایران بود و به قلم صادق هدایت (سایه مغول) بزرگ علوی (دیو) و شهین پرتو (حمله اسکندر) که در 1410 انتشار یافت، حاصل همین دوران است.
نخستین کتاب مستقل بزرگ علوی به نام «بادسام» نیز در همین سال با کمک صادق هدایت توسط انتشارات شرق به چاپ رسید.
آشنایی بزرگ علوی با دکتر ارانی که به واسطه روابط پدر و برادرش با او سابقه ای طولانی داشت، پس از بازگشت ارانی به ایران در 1309 تأثیر به سزایی در آراء و اندیشه های او گذاشت، این آشنائی و همکاری پس از پیوست ایرج اسکندری به آنان انتشار مجله دنیا را درپی داشت (بهمن 1312) که تا زمان توقیف نشریه دنیا در 1315 علوی در هیئت تحریریه آن بود و به همراه گروه 53 نفر در 1316 دستگیر و زندانی شد.
پس از شهریور 1320 و آزادی از زندان، علوی به حزب توده پیوست و به عضویت کمیته مرکزی و کمیته ایالتی تهران درآمد.
علوی در 1321 «ورق پاره های زندان» و در 1323 «پنجاه و سه نفر» را که هر دو کتاب مجموعه یادداشتها و خاطرات او از دوران دستگیری و زندان است در غالب داستان منتشر کرد.
در کنگره اول حزب توده (1323) به نمایندگی از تهران حضور داشت و در کنگره دوم (1327) به عنوان عضو مشاور کمیته مرکزی انتخاب شد، در 1332 برای شرکت در شورای جهانی صلح به پراگ رفت که با وقوع کودتای 28 مرداد و دستگیری اعضای حزب توده، از همانجا به آلمان رفت و تا پایان عمر (1357) در آنجا زندگی کرد و به تحقیق و تدریس در دانشگاههای مختلف پرداخت.
پس از انقلاب اسلامی بزرگ علوی برای مدتی کوتاه به ایران آمد و در این سفر کانون نویسندگان ایران از او دعوت کرد تا به عنوان یکی از بنیانگذاران ادبیات نوین ایران عضویت در کانون را بپذیرد، اما او نپذیرفت و به آلمان بازگشت.
سالهای 1320 تا 1332، با وجود فعالیت سیاسی بزرگ علوی، دوران شکوفایی او به شمار می رود که مهمترین آثار ادبی خود را در همین زمان نوشت، چند بار به عنوان عضو ناظر و مشاور کمیته مرکزی حزب توده برگزیده شد، اما تقریبا پس از انشعاب فروتن و قاسمی.
فعالیت حزبی را کنار گذاشت و به تحقیق در تاریخ و ادبیات فارسی گذراند.
وی در 28 بهمن 1375 در برلین درگذشت.
خاطرات او پس از مرگش به کوشش حمید احمدی توسط انتشارات باران در سوئد منتشر شد.
برگرفته از خاطرات بزرگ علوی 1ـ حبیب القانیان فرزند بابایی در سال 1291 ش در تهران بدنیا آمد.
وی از بازرگانان و سرمایه داران بزرگ یهودی در ایران بود.
مدت زیادی رئیس انجمن کلیمیان ایران بود و ارتباط بسیار نزدیکی با نماینده اسرائیل در ایران (غروی) داشته و تمامی امور را با اجازه او به انجام می رساند.
نامبرده بارها بخاطر گرانفروشی و انجام امور خلاف قانون در کارهای اقتصادی تحت تعقیب و بازداشت قرار گرفته و با اذن محمدرضا شاه از زندان آزاد گردیده است.
القانیان در نامه مورخه 7 /9 /1355 خود خطاب به شاه چنین نوشته است: «جان نثار حبیب القانیان که در جریانات مبارزه با گرانفروشی مورد تعقیب قرار گرفته در دادگاه شعبه 15 استان تهران تبرئه و سپس مجدداً تحت پیگرد و در این مرحله بعلت عدم دفاع از خود محکوم گردیدم مشمول عنایات شاهنشاه عدالت پرور قرار گرفته و مورد عفو ملوکانه واقع شدم اینک آگاه شدم که بمجازات بسیار شدیدتری که محدودیت از فرصت شرفیابی بحضور مقدس شاهنشاه و...
دچار گردیده ام...
جان ناقابل من و خانواده ام فدای سلامت و سعادت شاهنشاه...
ایران باد» نامبرده از اعضای جمعیت فراماسونری و لژ سقراط و پهلوی بوده و فعالیت چشمگیری در راستای کوچ یهودیان ایرانی به اسرائیل و تبلیغ در این خصوص و خریداری مقادیر معتنابهی زمین در نزدیکی تل آویو و شرکت در معاملات اراضی فلسطین با هماهنگی آژانس جهانی یهود انجام داده که البته سود سرشاری نیز عایدش شده است.
مشارالیه به مناسبت تاجگذاری شاه و فرح پیام تبریک بهمراه هدیه ای ارسال داشته است.
در اسناد ساواک گزارشی در خصوص استخدام وی بعنوان همکار نیز وجود دارد.
- اسناد ساواک - پرونده های انفرادی، برای اطلاع بیشتر به کتاب بزم اهریمن جلد 2 رجوع فرمائید.