صفحه قبل برو به صفحه
صفحه بعد

متن سند:

با تأییدات خداوند متعال ما محمدرضا پهلوی شاهنشاه ایران نظر باستدعای تیمسار سپهبد ریاحی وزیر کشاورزی که بوسیله جناب اسداله علم1 نخست وزیر معروض افتاده است، بموجب این فرمان سرگرد عبدالعظیم ولیان را بمدیر کلی بازرسی و نظارت وزارت کشاورزی منصوب فرمودیم.
رونوشت برابر اصل است

توضیحات سند:

1ـ دولت اسداللّه علم از 30 تیر 1341 تا 18 اسفند 1342 قدرت داشت و امیر اسداللّه علم که بعد از استعفای دکتر امینی از مقام نخست وزیری در بیست و ششم تیر ماه 1341، به جانشینی وی برگزیده شد هفدهمین نخست وزیر دوران سلطنت محمدرضا شاه است که قریب بیست ماه در این مقام باقی ماند و بعد از آن نیز در فاصله سالهای 1345 تا 1356 قریب یازده سال وزیر دربار و محرم اسرار شاه بود.
علم قبل از احراز مقام نخست وزیری و وزارت دربار نیز، از محارم شاه بود و قریب سی سال یکی از بازیگران اصلی صحنه سیاست ایران به شمار می آمد.
امیر اسداللّه علم در سال 1298 در بیرجند متولد شد.
پدرش محمد ابراهیم علم معروف به شوکت الملک بود که این لقب و امیری قائنات را در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، از برادر بزرگترش امیر اسماعیل خان علم به ارث برده بود.
امیر شوکت الملک علم مانند برادر ارشد و اجدادش با انگلیسیها، که نسبت به ثبات و امنیت منطقه سیستان و بلوچستان در مجاورت افغانستان و هند حساسیت زیادی نشان می دادند، روابط نزدیک داشت و در جریان جنگ جهانی نیز با نیروهای انگلیسی که بخش مهمی از خاک ایران را تحت اشغال خود داشتند همکاری می کرد.
امیر اسداللّه علم به توصیه پدرش، در سال 1318، در سن 20 سالگی با ملک تاج دومین دختر قوام الملک شیرازی ازدواج نمود و از این ازدواج پسری متولد نشد که بر مسند پدر جای گیرد و علم تنها دارای دو دختر شد.
امیر اسداللّه علم در سال 1321 از دانشکده کشاورزی کرج فارغ التحصیل شد و چون وضع تهران آشفته و تحت اشغال نیروهای بیگانه بود، عازم بیرجند شد.
امیر شوکت الملک که قبل از پسرش به بیرجند رفته بود در سال 1323 در همانجا درگذشت و علم اداره امور املاک وسیع پدرش را به عهده گرفت.
در اواخر سال 1324 علم ضمن مسافرتی به تهران به ملاقات قوام السلطنه نخست وزیر رفت، که تازه از سفر مسکو به تهران بازگشته بود.
قوام السلطنه این جوان 26 ساله را ظاهرا به واسطه سابقه دوستی و آشنایی با امیر شوکت الملک و شاید هم به توصیه انگلیسیها که در آن زمان نقش حساسی در سیاست ایران داشتند، برای فرمانداری کل سیستان و بلوچستان در نظر گرفت.
اسداللّه علم در صحنه سیاست: اسداللّه علم که در سی ام تیر ماه سال 1341 به نخست وزیری برگزیده شد، اول کاری که کرد یاران گرمابه و گلستان خویش را از قبیل «دکتر باهری»، «ناتل خانلری»، «متقی» و «رسول پرویزی»، را گرد خود جمع کرد.
او نه کاری به احزاب موافق و مخالف و گروههای سیاسی داشت و نه آدمی بود که به طور حاد در کارهای سیاسی دخالت مستقیم نماید فقط و فقط مجری اوامر ملوکانه بود.
اسداللّه علم بسیار زود به وزارت رسید و نخستین بار در سن 29 سالگی در کابینه دوم ساعد (آبان 1327 ـ فروردین 1329) وزیر کشاورزی شد.
او در کابینه علی منصور (فروردین ـ تیر 1329) نیز این سمت را حفظ کرد و پس از آن در دولت رزم آرا (تیر ـ اسفند 1329) وزیر کار شد.
در همین زمان بود که هنگامی که به اتفاق رزم آرا وارد مسجد شاه می شد، نخست وزیر مقتدر و چهره آینده دار استعمار غرب، مورد اصابت گلوله استاد خلیل طهماسبی قرار گرفت و معدوم شد.
در سال های 1329 ـ 1339، علم از نزدیک ترین یاران محمدرضا پهلوی بود و در ماجرای 25 ـ 28 مرداد 1332 نقش فعالی ایفاء نمود.
امّا از نظر باند و دسته بندی، علم وسیع ترین باند را در کشور ایجاد کرد و در همه استان ها دارای مهره ها و عوامل خود بود، که آن ها را به وکالت و یا مقامات عالی می رساند.
مهم ترین پایگاه علم در خراسان و شرق کشور فارس بود، در خراسان و سیستان و بلوچستان به علت این که پایگاه اصلی خانواده اش، بود و در فارس به علت وصلت با خانواده قوام شیرازی.
علم پیش از انقلاب به مرض سرطان مرد و روزهای انقلاب را ندید.
او در وزارت دربار 4 معاون داشت که یکی از آنها قائم مقام و جانشین او محسوب می شد و در غیاب علم وظایف او را انجام می داد.
این اولین بار بود که چنین سمتی در وزارت دربار ایجاد شد.
نظریه دیگر در مورد مرگ او می گوید وی در سال 1354 بر اثر بیماری سرطان خون (لوسمی) در یکی از بیمارستانهای آمریکا به طرز فجیعی درگذشت و کفاره گناهانش را پس داد.
اسداللّه علم پس از 20 ماه زمامداری (از 30 تیر 1341 الی 18 اسفند 1342) کنار گذاشته شد و به جای او حسنعلی منصور به نخست وزیری رسید.
(ر.ک : ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، جلد اول خاطرات حسین فردوست ص 258، تاریخ معاصر ایران از کودتای 28 مرداد تا اصلاحات ارضی نوشته پیترآوری ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی ص 9، بازیگران عصر پهلوی، ج اول، ص 643، از سید ضیاء تا بازرگان نویسنده ناصر نجمی ج 1 و 2 ج دوم از کودتای سوم اسفند 1299 تا آذر 1358 ص 1570، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 2، صص 238 و 255)

منبع:

کتاب عبد‌العظیم ولیان به روایت اسناد ساواک صفحه 11

صفحه قبل برو به صفحه
صفحه بعد
کلیه حقوق این پایگاه برای مرکز بررسی اسناد تاریخی محفوظ است. استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.