اخبار و شایعات مربوط به تظاهرات قشریون مذهبی در روز 16/6/57
تاریخ سند: 16 شهریور 1357
اخبار و شایعات مربوط به تظاهرات قشریون مذهبی در روز 16/6/57
متن سند:
1ـ برابر اخبار رسیده، قشریون مذهبی در تظاهرات خیابانی که قرار است روز 16 /6 /57 (2537 شاهنشاهی)، در تهران برگزار نمایند، مناطقی از جمله قیطریه، میدان فردوسی، میدان سپه، میدان 24 اسفند، میدان ژاله و بهارستان را برای آغاز تظاهرات انتخاب کرده اند و در نظر دارند در خیابان پهلوی به یکدیگر ملحق و بطرف میدان ونک حرکت و در این محل اجتماع نمایند.گفته شده که در این محل، سخنرانی هائی ایراد و قطعنامه ای نیز صادر خواهد گردید.
اجتماع کنندگان قرار است متعاقبا از خیابان پهلوی بطرف جنوب حرکت کرده و در خیابان کریم خان زند متفرق شوند.
گفته شده این تظاهرات از ساعت 0800 روز 16 /6 /57 آغاز و در ساعت 1500 خاتمه یافت و باصطلاح جنبه مسالمت آمیز خواهد داشت.
گردانندگی این تظاهرات مانند تظاهرات روز 13 /6 /57، بعهده عناصر جبهه باصطلاح ملی، جمعیت باصطلاح نهضت آزادی و گروهی از روحانیون افراطی طرفدار روح اله خمینی خواهد بود.
2ـ شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه تظاهرکنندگان در برابر کاخ نیاوران یا سعدآباد اجتماع خواهند کرد.
3ـ در بین گروههای مختلف کارگری شنیده شده که کارگران اغلب کارخانجات در روز 16 /6 /57 در تهران تعطیل و در تعطیل عمومی شرکت خواهند کرد و اجتماعاتی در میدانهای بهارستان و خراسان خواهند داشت تا از این مناطق حرکت و به گروههای دیگر ملحق و در تظاهرات قشریون مذهبی شرکت نمایند.
1 ارزیابی خبر : اخبار بندهای 1 و 3 و وجود شایعه مندرج در بند 2 صحت دارد.
اقدامات انجام شده مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
* کتاب یازدهم از مجموعه کتاب های انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک را با سندی آغاز می کنیم که ساواک خبرهای بدست آمده در مورد شانزدهم شهریور را در آن آورده است.در این سند برخی از اظهارات ساواک نادرست است که مهمترین آن شرکت مؤثر جبهه ملی و نهضت آزادی در راه اندازی تظاهرات امروز (16 /6 /57) است.
همچنانکه در کتاب دهم و در پاورقی های اسناد راه پیمایی روز عید فطر (دوشنبه 13 /6 /57) آمد، تصمیم به تظاهرات و تعطیلی روز پنج شنبه شانزدهم شهریور از طرف گروهی از روحانیون تهران گرفته شد.
در کتاب فرازهایی از تاریخ انقلاب به روایت اسناد ساواک و از قول مرحوم مهندس مهدی بازرگان آمده است که «این تظاهرات را مذهبیون بخصوص جوانان طرفدار خمینی اداره می کردند.
ما دخالت نداشتیم و در وضع کلی، کار طوری است که گردانندگی امر دست طرفداران خمینی است.
» (ص 126) در سندهای بعدی جزئیات حوادث روز شانزدهم شهریور در سراسر کشور از زبان اسناد بیان می شود.
1ـ همین اخبار باعث شد که اطلاعیه ای از طرف دولت صادر شود و در آن اجتماعات بدون اجازه شهربانی ممنوع اعلام گردد.
متن اطلاعیه چنین بود : «به طوری که هم میهنان عزیز آگاه هستند دولت از بدو تشکیل، هَمِّ خود را مصروف آزادی های قلم، بیان، اجتماعات ساخته است ولی متأسفانه دست هایی پنهان با استفاده از روش های شناخته شده در صدد سوء استفاده از این شرایط برآمده است و با تشکیل اجتماعات و ترتیب تظاهرات مطالبی را که صریحا برخلاف قوانین کشوری است مطرح می سازند و با دست زدن به اغتشاش و تخریب و با سلب آسایش امنیت موجبات نگرانی همگانی را فراهم می آورند.
در برابر این مخاطرات و به منظور تامین آسایش عموم و جلوگیری از اقدامات خرابکارانه، دولت مقرر می دارد که تشکیل اجتماعات با اجازه شهربانی و فقط در محل هایی که موجب سد معبر نباشد آزاد است و به مسوولان انتظامی دستور داده شده است که از تشکیل اجتماعات بدون اجازه در معابر عمومی شدیدا جلوگیری نماید.
» (آیندگان، ش 3211، ص 1) بولتن های بعدی نشان می دهد که تصمیم مردم در تظاهرات روز شانزدهم شهریور چیز دیگری بود.